Η τεχνολογία του έρωτα

ΑLAIN ΒADIOU
Εγκώμιο για τον έρωτα
Μετάφραση Φώτης Σιατίτσας – Δημήτρις Βεργέτης.
Επιμέλεια, επίμετρο Δημήτρις Βεργέτης.
Εκδόσεις Πατάκη, 2013, σελ. 130
τιμή 10,70 ευρώ

«Κάθε ηδονή επιθυμεί τη διαιώνισή της»

Νίτσε

Τι είναι o έρωτας, ώστε από τη φύση του να έχει ανάγκη τη συνεχή τεχνική υποστήριξη από ποιήματα, φιλοσοφικά πονήματα, εικόνες, τραγούδια, κινηματογραφικά έργα, σιωπές και ατελείωτες συζητήσεις στο τηλέφωνο ή στο Διαδίκτυο, ενίοτε μέχρι τελικής πτώσεως; Πτώσεως όχι μόνο στο ντιβάνι του ψυχαναλυτή αλλά και στο τραπέζι του χειρουργού ακόμη;

Τι σημαίνει η πληθωριστική παρουσία όλων αυτών των λόγων και πρακτικών που πλαισιώνουν την εμφάνιση του έρωτα; Η απάντηση είναι απλή και δεν χρειάζεται να είναι κανείς οικονομολόγος για να καταλάβει ότι ο πληθωρισμός είναι σημάδι μιας έλλειψης: ο έρωτας, γιος (ας μην το ξεχνάμε) του Πόρου και της Πενίας, χρειάζεται τον συνεχή σχολιασμό, την επιβεβαίωση, την αδιάλειπτη φροντίδα, ακόμη και την επινόησή του ή τη σκηνοθεσία του, διότι είναι σπάνιος και εύθραυστος. Ηδη το 1881 ο Νίτσε αποφαινόταν: «Για τον έρωτα οι άνθρωποι έχουν μιλήσει συνολικά με τόση έμφαση και με τέτοια διάθεση θεοποίησης, επειδή ποτέ δεν τον είχαν όσο ήθελαν και δεν τους επετράπη να χορτάσουν με αυτή την τροφή».

Σε αυτόν τον φαύλο κύκλο της έλλειψης και της πληθώρας ο Αλέν Μπαντιού προσθέτει και προσυπογράφει τον λακανικό ορισμό: ο έρωτας είναι αυτό που αναπληρώνει την ανυπαρξία διάφυλης σχέσης η οποία συνίσταται στο γεγονός ότι το κάθε φύλο απολαμβάνει με τον δικό του αυτιστικό τρόπο.

Σύμφωνα με τον Μπαντιού ο έρωτας, μολονότι γιος και του Πόρου, «δεν πορεύεται ανεμπόδιστα» και απειλείται από τουλάχιστον δύο κινδύνους: από «μια ελεγχόμενη συζυγικότητα που θα συνεχιστεί μέσα στη γαλήνη της κατανάλωσης» και από «την άνεση των οριοθετημένων απολαύσεων», χωρίς το ρίσκο του «πάθους». Στο επίμετρό του ο Δ. Βεργέτης κάνει λόγο με το ασίγαστο χιούμορ του για τον «έρωτα με νομικό προφυλακτικό» ή τον «ντεκαφεϊνέ έρωτα».

Ο προσεκτικός αναγνώστης θα διαπιστώσει τον εννοιολογικό μόχθο που καταβάλλει ο γάλλος φιλόσοφος στη συζήτησή του με τον Νικολά Τρυόνγκ, για να διακρίνει τον αυθεντικό έρωτα από άλλα, αναυθεντικά φαινόμενα, που τον «παραμορφώνουν» και τον μπλοκάρουν, όπως το σεξ, η επιθυμία, ο εγωισμός, η απόλαυση, ο σαδισμός, ο μαζοχισμός, ο φετιχισμός, η ζήλια κ.λπ., σε αντίθεση, για παράδειγμα, με τον Μπαρτ, που στα Αποσπάσματα του ερωτικού λόγου (1977) αναδεικνύει την αξεδιάλυτη μείξη τους, χωρίς «αλλά» και «ωστόσο».

Η ρητορική κατασκευή των επιχειρημάτων του Μπαντιού είναι ενδεικτική αυτής της τάσης: «Ενώ η επιθυμία απευθύνεται στον άλλον με έναν τρόπο πάντοτε λίγο φετιχιστικό, σε επιλεγμένα αντικείμενα όπως τα στήθη, οι γλουτοί, το πέος…, ο έρωτας απευθύνεται στο ίδιο το είναι του άλλου […], στην ολότητα του είναι του άλλου». «Στο σεξ [….] ο άλλος σάς χρησιμεύει για να ανακαλύψετε το πραγματικό της απόλαυσης. Στον έρωτα, αντίθετα, η μεσολάβηση του άλλου έχει προσίδια αξία».

Αυτή η ρητορική της αυθεντικότητας έρχεται σε αντιδιαστολή με άλλες «κατασκευές του έρωτα», όπως του Ντεριντά ή του Αγκάμπεν, οι οποίοι, εκκινώντας από τις αναλύσεις του Χάιντεγκερ, καταφάσκουν τη διάχυση της ύπαρξης σε μορφές και διαβαθμίσεις της σεξουαλικότητας που χαρακτηρίζονται από την ουδετερότητα του φύλου και κινούνται πέραν της μπαντιουζικής πρωταρχικής «σκηνής του Δύο». Και αυτό γιατί ο έρωτας δεν έχει ιδιάζοντα χαρακτηριστικά, είναι ένα ον χωρίς ιδιότητες («τρανς-σέξουαλ» κατά Βεργέτη), πάντα αυθεντικά αναυθευντικός ή αναυθεντικά αυθεντικός. Ποιος μπορεί να διακρίνει με απόλυτη σαφήνεια ότι το «σ’ αγαπώ» είναι γνήσιο και όχι εγωιστικό; Οτι ο έρωτας δεν είναι μια εκλεπτυσμένη μορφή της ιδιοτέλειας; Να γιατί ο Μπαρτ θεωρεί το «σ’ αγαπώ» μια «λέξη-μπαλαντέρ».

Τι απομένει από τον έρωτα αν αφαιρέσουμε όλα τα «συμπτώματά» του; Μένει, μας λέει ο Μπαντιού, η άθεη πλατωνική, αρχετυπική ιδέα του έρωτα, κυρίως όμως μένει το έργο της «επινόησής του από την αρχή», σύμφωνα με το αίτημα του Ρεμπό –και μοτίβο του βιβλίου. Βέβαια, μπορεί ο Μπαντιού να παραδέχεται ότι ο έρωτας είναι υποχρεωμένος να περάσει μέσα από τη στενωπό της σεξουαλικής επιθυμίας και απόλαυσης, του ναρκισσισμού, του φετιχισμού κ.λπ., αλλά το κάνει για να «φτάσει» στον οντολογικό παράδεισο, την ουσία του ερωτικού φαινομένου: στη θεραπεία της διάφυλης διαφοράς, στην κατασκευή ενός καθεστώτος αληθείας «με βάση τη διαφορά και όχι την ταυτότητα».