Ο Καβάφης του Πατριάρχη

Ηταν μαθητής της πρώτης λυκείου, στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης, το 1954, όταν ο μαθητής Δημήτριος Αρχοντώνης, γνωστός σήμερα ως Οικουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαίος, άρχισε να ανθολογεί σ’ ένα τετράδιο ελληνική και ξένη ποίηση. Ηταν μια ανθολόγηση χειρόγραφη, που όταν εκδόθηκε πολύ αργότερα, το 1999, από τον Σύνδεσμο Μεγαλοσχολιτών της Αθήνας, αποκάλυψε τη διαδικασία συγκρότησης μιας ευαισθησίας κι ενός ποιητικού οράματος, που, όπως αποδείχτηκε εκ των υστέρων, συμβαδίζει με το θεολογικό όραμα. Σε αυτό το προσωπικό ποιητικό εγκόλπιο περιλαμβάνονται 79 ποιήματα, 32 ελλήνων ποιητών και τριών ξένων, του Λαμαρτίνου, του Κίπλινγκ και του Πολ Βερλέν.

Η πρώτη εγγραφή χρονολογείται τον Νοέμβριο του 1954. Είναι το ποίημα του Ιωάννου Πολέμη «Εις τον Δημήτριον Βικέλαν», μια λυρική επίκληση της δημιουργικότητας και της λυτρωτικής λειτουργίας της μνήμης: «Ετσι κι ο δούλος ο πιστός, έτσι πιστός και συ/ δεν έκρυψες το τάλαντο σε χέρσας γης τα βάθη». Η τελευταία εγγραφή χρονολογείται τον Μάρτιο του 1970, ένα ποίημα του Ουράνη, όταν ο Δημήτριος Αρχοντώνης είναι βοηθός σχολάρχη της Χάλκης. Σε αυτή την ανθολογία, από την οποία δεν λείπουν οι αναπόφευκτοι και «σχολικοί» –τότε και τώρα –ποιητές, όπως ο Γεώργιος Δροσίνης και ο Πολέμης, και όπου τη μερίδα του λέοντος έχει ο Κωστής Παλαμάς (είναι ο δημοφιλέστερος ποιητής της ανθολογίας), η παρουσία του Κ. Π. Καβάφη είναι πυκνή και ενδιαφέρουσα. Ο Πατριάρχης είχε ανθολογήσει, κατά σειρά εγγραφής στην ανθολογία, τα ποιήματα «Θερμοπύλες», «Κεριά», «Η πόλις», «Τείχη», «Che fece… il gran rifiuto», «Απολείπειν ο Θεός Αντώνιον».

Αυτά τα ποιήματα, σε μελοποιημένη εκδοχή, κυρίως για φωνή και πιάνο, παρουσιάζονται την Τρίτη 11 Ιουνίου στις 8.30 το βράδυ στο Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας στην Κηφισιά από το Σύνολο Πολύτροπον, σε σχεδιασμό και επιμέλεια του θεολόγου και μουσικού Παναγιώτη Ανδριόπουλου, υπεύθυνου του Συνόλου. Παλαιότεροι και νεότεροι συνθέτες έχουν μελοποιήσει τα ποιήματα του Κ. Π. Καβάφη που ανθολογήθηκαν από τον Πατριάρχη και θα παρουσιαστούν στην εκδήλωση της Κηφισιάς. Ο Αντίοχος Ευαγγελάτος (1903-1981) έχει μελοποιήσει «Θερμοπύλες»· ο Μίκης Θεοδωράκης (γενν. 1925), «Η Πόλις»· ο Γιάννης Ιωαννίδης (γενν. 1930), «Che fece…il gran rifiuto»· ο Γιώργος Κουρουπός (γενν. 1942), «Απολείπειν ο Θεός Αντώνιον»· και ο νεότερος Λεωνίδας Κανάρης (γενν. 1963), τα ποιήματα «Κεριά», «Τείχη» και «Απολείπειν ο Θεός Αντώνιον». Ο Λεωνίδας Κανάρης μελοποίησε ειδικά γι’ αυτή την εκδήλωση τα «Τείχη».

Στην εκδήλωση, που διοργανώνεται από το Ιδρυμα Αγγελου και Λητώς Κατακουζηνού, για τα πέντε χρόνια λειτουργίας του, θα παρουσιαστούν και άλλα έργα βασισμένα σε κείμενα του Κ. Π. Καβάφη. Ανάμεσά τους το πεζό «Μια νυξ εις το Καλιντέρι», σε μουσική Κανάρη και «Το Νιχώρι», σε μουσική Φίλιππου Τσαλαχούρη. Στο πρόγραμμα έχει προστεθεί και το καβαφικό ποίημα «Προς το τέρμα», του Μητροπολίτη Πέργης Ευάγγελου, σε μελοποίηση της συνθέτριας και μαέστρου Κωνστάντιας Γουρζή. Θα ακουστούν επίσης «Η Πόλις» στα αραβικά, σε μετάφραση και απαγγελία του Roni Bou Saba, και «Το Νιχώρι» στα τουρκικά, σε μετάφραση του Ηρακλή Μήλλα και απαγγελία του πρόξενου της Ελλάδας στην Πόλη Νικολάου Σαπουντζή. Ερμηνεύουν οι μουσικοί: Δάφνη Πανουργιά, τραγούδι, Νικόλ Καραλή, πιάνο, Πέτρος Μπούρας, πιάνο, Νίκος Σολωμός, βιολί, Σωκράτης Κάνας, βιολοντσέλο. Απαγγέλλει η Ιουλίτα Ηλιοπούλου. Ο εμπνευστής της βραδιάς Παναγιώτης Ανδριόπουλος θα αναφερθεί, πριν από την εκδήλωση, στην ανθολογία του Πατριάρχη, αλλά και στη σχέση του Κ. Π. Καβάφη με την Κωνσταντινούπολη.