ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΝΟΛΛΑΣ
Το ταξίδι στην Ελλάδα
Εκδόσεις Ικαρος, 2013, σελ. 184, τιμή 14 ευρώ

Ενας νεαρός, αιώνιος φοιτητής στη Γερμανία, επισκέπτεται τη γενέτειρά του, τη Θεσσαλονίκη, λίγο μετά τη δολοφονία του Λαμπράκη, συνοδεύοντας μια «φευγάτη» κοπέλα, τη Χρυσάνθη. Εκεί θα βρει τις ρίζες του αλλά και τον χειρότερο εαυτό του, απότοκο των ανθρώπων που δημιούργησαν τη σύγχρονη Ελλάδα. Το Ταξίδι στην Ελλάδα (εκδόσεις Ικαρος), το νέο μυθιστόρημα του Δημήτρη Νόλλα, δεύτερο μέρος μιας τριλογίας, είναι ένα ταξίδι στην Ιστορία και μια καταβύθιση στο Κακό που μας δυναστεύει.

Ο ήρωάς του, ο Αρίστος, θα βρεθεί σε μια κοινωνία γεμάτη χαφιέδες, τοκογλύφους, ανθρώπους του γρήγορου πλουτισμού και σχέσεις στον αέρα, στηριγμένες στο συμφέρον. Θα καταλάβει ακόμη ότι και η δική του ταυτότητα –την οποία έχει απαρνηθεί εκεί στα ξένα –αποτελείται από «χρήματα, ονόματα, λέξεις και λόγια» που τον δένουν με τόπους και πρόσωπα τα οποία θα ήθελε να έχει ξεχάσει. Πυκνό σε νοήματα, μινιμαλιστικό στην έκφραση –όπως πάντα -, το μυθιστόρημα του Δημήτρη Νόλλα μάς δίνει τη δυνατότητα να συζητήσουμε μαζί του κάποια από τα ζητήματα που θίγει σε αυτό.

Η αναζήτηση ταυτότητας από μέρους του κεντρικού σας ήρωα θέτει ένα ερώτημα: υπάρχει σήμερα μια ταυτότητα του ατόμου που ορίζεται ως «σημερινός Ελληνας»; Και ποια είναι αυτή;
«Ναι, υπάρχει, σε όσους τη διεκδικούν και είναι περήφανοι γι’ αυτή. Τώρα, για το ποια πράγματα τη συγκροτούν, θα μπορούσαμε να αρχίσουμε από τα στοιχειώδη: η πίστη και η γλώσσα».

Στο μυθιστόρημά σας επιστρέφετε στις σκοτεινές πτυχές της ιστορίας μας και ειδικότερα στον Εμφύλιο, ο οποίος αποτελεί ένα κεντρικό κεφάλαιο του βιβλίου. Θέτετε μάλιστα το ερώτημα: «Μπορεί να σταθεί κανείς ουδέτερος σε μια εμφύλια διαμάχη;». Εσείς τι πιστεύετε γι’ αυτό;
«Ναι, τίθεται αυτό το ερώτημα, χωρίς να είναι το κεντρικό. Τα διλήμματα της ζωής –και ένας εμφύλιος σπαραγμός είναι ένα από τα πιο ακραία –μπορεί καμιά φορά να αποβούν ευλογημένα. Γιατί μας υπενθυμίζουν πόσο τραγικά ελεύθεροι είμαστε, ενώ «η πτώσις μας είναι βεβαία». Ενας πυρετός μπορεί να είναι λυτρωτικός, πόσω μάλλον μια σοβαρή ασθένεια, που έρχεται να μας ξανατοποθετήσει μπροστά σε αξίες τις οποίεςπαραμελήσαμε, όπως είναι η ανοχή στους άλλους και η συγχώρεση. Και η αγάπη, αυτή κυρίως, που ποτέ δεν ξεπέφτει».

Διαβάζοντας την ιστορία που αφηγείστε διαβλέπει κανείς ότι υπάρχει μια μοίρα, ένα πεπρωμένο, ένα «κακό» από το οποίο δεν μπορεί να ξεφύγει κανείς.
«Το Κακό δεν τελειώνει ποτέ και δεν μπορούμε να του ξεφύγουμε παρά μόνον επιλέγοντας το Καλό. Είναι ψευδαίσθηση το ότι μπορούμε να το αφανίσουμε και συνήθως η εξάλειψή του χρησιμοποιείται ως άλλοθι προκειμένου το Εγώ να φουσκώνει πνίγοντας το Σύμπαν. Μόνον όταν ο άνθρωπος μάχεται το Κακό αενάως γίνεται άνθρωπος».

Μιλάτε κάπου για το «πλήθος των υλικών» που καταδυναστεύουν τη ζωή μας. Η κρίση προσφέρει, ίσως, μια διέξοδο από αυτά;
«Οταν είμαστε ανίκανοι να οικοδομήσουμε τις σχέσεις μεταξύ μας με άλλον τρόπο, η κρίση, όπως και ο πόλεμος, προσφέρουν πάντα μια διέξοδο».
«Η αλήθεια είναι αυτό που θα μπορούσε να συμβεί» ή αυτό που έχει συμβεί. Τελικά η αλήθεια είναι κάτι άπιαστο;
«Είναι μια παμπάλαια αλήθεια της τέχνης: αληθινό δεν είναι μόνον αυτό που έγινε, αλλά και αυτό που θα μπορούσε να έχει γίνει. Και τι πιο γοητευτικό από τη διαρκή αναζήτηση της αλήθειας;».
Αν ο ήρωας, ο Αρίστος, επέστρεφε στο σήμερα και όχι στο 1963, τι ακριβώς θα έβλεπε;
«Θα το δούμε μαζί, όταν εκδοθεί το τρίτο μέρος αυτού του Ταξιδιού στην Ελλάδα».

Γράφετε κάπου ότι «οι δεξιοί πάντα ζήλευαν τους αριστερούς». Σήμερα ποια είναι η σχέση Αριστεράς – Δεξιάς; Ισχύει αυτό που λένε, ότι η διάκριση αυτή έχει πια χαθεί;
«Η ζήλια που γεννιέται από την επιθυμία της εξουσίας είναι που κάνει τη διάκριση/ταύτιση μεταξύ Δεξιάς – Αριστεράς να παραμένει κραταιά και είναι αυτό απ’ όπου αναδύεται η συγγένεια μεταξύ των κομματικών συμμοριών, με όλα τα σωτηριολογικά μπιχλιμπίδιαπου την περιβάλλουν, και γίνεται ολοφάνερη. Και ανατριχιαστική».

Το στοίχημα του εκσυγχρονισμού χάθηκε στη δεκαετία του ’60, όπως και στη δεκαετία του ’90. Μήπως η ελληνική κοινωνία δεν επιδέχεται τελικά τον (δυτικό) εκσυγχρονισμό;
«Εχει αποδείξει η ελληνική κοινωνία ότι έχει την ικανότητα να εκσυγχρονίζεται, την ξέρει την τέχνη της επιβίωσης. Αρκεί να θυμηθούμε ότι η νησιωτική Ελλάδα, με την εμφάνιση του ατμού τον 19ο αιώνα, θα μπορούσε να είχε αφανιστεί. Της πήρε καμιά πενηνταριά χρόνια, αλλά τον καβατζάρισε τον κίνδυνο. Και όπως καταλαβαίνετε, σε αυτόν τον τόπο, που έχει μάθει να συνομιλεί με τους αιώνες, δεν σημαίνουν τίποτε 50 χρόνια. Είναι τα μεγέθη και η βιασύνη του δυτικού εκσυγχρονισμού που τρομοκρατούν την ελληνική κοινωνία και τη φρενάρουν».
«Γράφοντας και ξαναγράφοντας το ίδιο» γράφετε στις λευκές σελίδες προτού αρχίσει η αφήγησή σας. Πώς τοποθετείτε το βιβλίο αυτό σε σχέση με τα παλαιότερά σας;
«Αν ισχύει το μότο που παραθέτω στην αρχή –και ισχύει -, τότε όλα μου τα βιβλία συνθέτουν μια αλυσίδα που ανεβοκατεβάζει τον κουβά με το νερό που με ξεδιψάει. Το συγκεκριμένο βιβλίο είναι ένας κρίκος αυτής της αλυσίδας. Ο τελευταίος, ο προτελευταίος, ό,τι ο Θεός δώσει».

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ