Το τέλος των σχολικών βιβλιοθηκών

Σε ολόκληρη την υφήλιο, ένα κοράκι πλανάται πάνω από τα κεφάλια των αναγνωστών στις βιβλιοθήκες κράζοντας «Nevermore»!

Γιατί άραγε να κλείνουν οι δημόσιες βιβλιοθήκες ακόμη και σε μια κατ’ εξοχήν χώρα βιβλιοφίλων, όπως η Μεγάλη Βρετανία; Ο Οσκαρ Γουάιλντ (στο The Soul of Man Under Socialism) διέβλεπε πως αν είναι να έχουμε κυβερνήσεις εξοπλισμένες με τόση οικονομική δύναμη όση είναι και η πολιτική τους εξουσία, αν δηλαδή καταλήξουμε να έχουμε βιομηχανικές τυραννίες, το τελευταίο στάδιο του ανθρωπίνου είδους θα είναι χειρότερο από αυτό του πρωτόγονου. Στην Αγγλία, λοιπόν, πνευματικοί άνθρωποι και συγγραφείς με πρώτο και καλύτερο τον Φίλιπ Πούλμαν μπήκαν στην πρώτη γραμμή των διαμαρτυρόμενων βιβλιοφίλων. Πολίτες προθυμοποιήθηκαν να λειτουργήσουν οι ίδιοι, αμισθί, κοινοτικές βιβλιοθήκες των οποίων αποφασίστηκε το κλείσιμο, ελλείψει πόρων.

Στην πραγματικότητα, άνθρωποι σαν τον Κάρλο Φραμπέτι είχαν προ πολλού φθάσει ως το Πουργκατόριο και είχαν επιστρέψει περιγράφοντάς το στο Βιβλίο Κόλαση: «Καμία έκπληξη δεν αισθάνθηκα όταν διαπίστωσα ότι η κόλαση είναι μια βιβλιοθήκη. Το να ανεβάζεις τον βράχο της άγνοιας πάνω σε ένα βουνό βιβλία, χωρίς να φτάνεις ποτέ στην κορυφή της γνώσης, είναι η πιο εκλεπτυσμένη εκδοχή του μαρτυρίου του Σισύφου».

Πρόσφατα στην Ελλάδα σημειώθηκε μια αλλαγή πλεύσης στη λειτουργία της Εθνικής Βιβλιοθήκης, υπό την εμπνευσμένη καθοδήγηση της νέας διοίκησης: άνοιγμα στο κοινό, διεξαγωγή σεμιναρίων εντός της βιβλιοθήκης, ανέβασμα της «Μποέμ» στον χώρο του Αναγνωστηρίου. Συγχρόνως, ανακοινώθηκε η τοποθέτηση του κ. Τροχόπουλου, μέχρι πρότινος διευθυντή της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Βέροιας, στη θέση του διευθυντή του Κέντρου Πολιτισμού του Ιδρύματος «Σταύρος Νιάρχος», στην υπό κατασκευή νέα Εθνική Βιβλιοθήκη στο Δέλτα Φαλήρου.

Παράλληλα σε πρόσφατο άρθρο της η κυρία Μαρίζα Ντεκάστρο πληροφόρησε το ευρύ κοινό πως «από το 2004 έχουν πραγματοποιηθεί 1.455 επισκέψεις σε σχολεία και βιβλιοθήκες, στις οποίες συμμετείχαν περισσότεροι από 93.000 μαθητές νηπιαγωγείων, δημοτικών, γυμνασίων, λυκείων». Οι επισκέψεις αφορούσαν συγγραφείς οι οποίοι συμμετείχαν στο πρόγραμμα του ΕΚΕΒΙ «Επισκέψεις συγγραφέων και καλλιτεχνών σε σχολικές βιβλιοθήκες».

Συγγραφείς και εικονογράφοι επί δεκαετία είχαν ανταποκριθεί στο κάλεσμα του ΕΚΕΒΙ και βρίσκονταν στη διάθεση των δημοσίων σχολείων τα οποία, μέσω των υπευθύνων των σχολικών βιβλιοθηκών οργάνωναν τις επισκέψεις και παράλληλες εκδηλώσεις στο πλαίσιο διεξαγωγής των μαθημάτων. Ηταν αυτές οι σχολικές βιβλιοθήκες που είχαν εισαχθεί ως θεσμός επί υπουργίας Γ. Αρσένη το 2000, με τη συγχρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ενωσης και εθνικών κονδυλίων.

Ενα μόνο μέρος από τις δημιουργικές πρωτοβουλίες που συνόδευσαν την εισαγωγή του θεσμού στα δημόσια σχολεία της χώρας μπορεί κανείς ακόμη να διαπιστώσει στο μπλογκ των σχολικών βιβλιοθηκών greekschoolibs.blogspot. Ενα μπλογκ που πλέον αποτελεί τουριστική ατραξιόν για τους επισκέπτες, μετά την απόφαση του υπουργείου Παιδείας να απομακρύνει τους εκπαιδευτικούς οι οποίοι επί δεκαετία υπηρέτησαν τον θεσμό με συνέπεια και όραμα, έχοντας περάσει από σεμινάρια, έχοντας υποστεί επικριτικά σχόλια διαφόρων καλοθελητών, έχοντας βραβευθεί από ευρωπαϊκούς θεσμούς.

Το 2007, στη διάρκεια μαθητικών κινητοποιήσεων η σχολική βιβλιοθήκη του 7ου Γυμνασίου Αθηνών, μια από τις 499 που λειτουργούσαν σε ολόκληρη την ελληνική επικράτεια, κάηκε. Μαθητές σύρθηκαν σε δίκες, γονείς κατηγορήθηκαν για αμέλεια ανηλίκων, η σχολική βιβλιοθήκη έκλεισε. Το 2011, επί υπουργίας Διαμαντοπούλου, οι υπεύθυνοι σχολικών βιβλιοθηκών κλήθηκαν να παραδώσουν τα κλειδιά. Η τέως υπουργός έκλεισε τις υπόλοιπες 498 βιβλιοθήκες. Ετσι, χωρίς δίκες, κατηγορητήρια και καταδίκες. Για να είμαι πιο ακριβής: επιτράπηκε η λειτουργία των βιβλιοθηκών επί δίωρο, δύο ημέρες την εβδομάδα, από καθηγητές που απλά συμπλήρωναν ωράριο. Αυτό, σε σχολικές μονάδες 800 μαθητών.

Υπάρχει ωστόσο και άλλη παράμετρος. Αφορά την εισαγωγή των πρότζεκτ στα γενικά λύκεια. Μια από τις πλέον ρηξικέλευθες, εμπνευσμένες κινήσεις του υπουργείου Παιδείας αμαυρώθηκε από το κλείσιμο των σχολικών βιβλιοθηκών: οι πηγές, βλέπετε, ήταν στη διάθεση των μαθητών διαδικτυακά. Ποιος χρειαζόταν πλέον τις σχολικές βιβλιοθήκες; Εν τοιαύτη περιπτώσει, προς τι, αλήθεια, η ανάπλαση του Δέλτα Φαλήρου και γιατί να ξοδεύεται ένας ιδιώτης σπόνσορας για το χτίσιμο της νέας Εθνικής Βιβλιοθήκης; Και γιατί να στερηθεί η Βέροια των πετυχημένων κινήσεων του κ. Τροχόπουλου; Οι αναγνώστες, προφανώς, γεννιούνται, δεν γίνονται, για την τέως ηγεσία του υπουργείου Παιδείας.

Κάπως έτσι προσπάθησα να περιγράψω την κατάσταση στην κόρη μου, μαθήτρια δημοσίου Λυκείου, καθώς εναγώνια αναζητούσε υλικό για το δικό της πρότζεκτ «Ο Χρόνος στη Φιλοσοφική, Καλλιτεχνική, Επιστημονική και Κοινωνιολογική του Διάσταση». Δημοτική βιβλιοθήκη δεν υπάρχει στην περιοχή, σχολική βιβλιοθήκη δεν υπάρχει ούτως ή άλλως στο λύκειό της, και οι υπάρχουσες πλέον υπολειτουργούν. Η απάντηση στα συνεχή ερωτήματά της μπορούσε να εστιαστεί στο παλιό, καλό μότο «it’s the economy, stupid»! Μακάρι να ήταν τόσο απλή η απάντηση. Σαν τον κ. Σαρτιέ, βιβλιοθηκονόμο της βιβλιοθήκης Ντ’ Εσπαρβιέ, στην Ανταρσία των Αγγέλων του Ανατόλ Φρανς, έτσι κι εμείς μάλλον θα ψάχνουμε για τους ενόχους της καταστροφής των σχολικών βιβλιοθηκών ανάμεσα στους ασιατικούς κυνοπιθήκους.

Προτού το υπουργείο Παιδείας της Ελλάδος κατηγορηθεί πως απώτερος σκοπός του είναι να στείλει τους μαθητές κατευθείαν στον παράδεισο (της αγνοίας, εννοείται) οφείλει να ξανασκεφθεί το θέμα.