Ένας νέος τεχνικός και ανοίκειος όρος συμπεριλαμβάνεται πλέον στο λεξιλόγιο του εκδοτικού χώρου. Το «εμπλουτισμένο ψηφιακό βιβλίο» (enhanced e-book) έρχεται να προστεθεί δίπλα στο e-book, στο ψηφιακό ή ηλεκτρονικό βιβλίο, στον ηλεκτρονικό αναγνώστη κτλ., στις λέξεις που αποδίδουν τη νέα αναγνωστική συνθήκη που κερδίζει διαρκώς έδαφος: την ανάγνωση από την οθόνη αντί από το χαρτί.
Τα ψηφιακά βιβλία μπορεί να ξεκίνησαν ως απλά pdf αρχεία του έντυπου βιβλίου που ξεφυλλίζονταν στον υπολογιστή ή σε μια ηλεκτρονική συσκευή ανάγνωσης, με την εξέλιξη όμως του τεχνολογικού εξοπλισμού, με τα iPad, iPhone, iPod touch και άλλους «έξυπνους» ηλεκτρονικούς αναγνώστες πολλών δυνατοτήτων, το κείμενο μπορούν να συνοδεύουν πλέον εικόνες, ηχητικά ντοκουμέντα, μουσική, βίντεο, χάρτες, αναδυόμενα παράθυρα με διάφορες πληροφορίες και κουίζ, οτιδήποτε, αρκεί να έχει κανείς φαντασία.
Στις ΗΠΑ, όπου οι πωλήσεις των e-books αυξάνονται διαρκώς (μετρήσεις τις υπολογίζουν στο 14% της αγοράς του βιβλίου για το δεύτερο και τρίτο τετράμηνο του 2011, άνοδος 4% από το 2010), το εμπλουτισμένο βιβλίο αποτελεί το νέο πεδίο ανταγωνισμού των εκδοτών προκειμένου να αυξήσουν το μερίδιό τους στην αγορά των ψηφιακών εκδόσεων, που για ορισμένους μεταφράζεται στο 25-30% των εσόδων τους.
Δοκιμές έχουν γίνει να «εμπλουτιστούν» ψηφιακά βιβλία τόσο στην κατηγορία της λογοτεχνίας όσο και μη λογοτεχνικά και αναλύονται τώρα τα πρώτα αποτελέσματα. Η «Έρημη χώρα» του Τ. Σ. Έλιοτ, σε εμπλουτισμένη ψηφιακή εφαρμογή από την Faber και την Touch Press με αναπαραγωγή του χειρογράφου με τις καθοριστικές επεμβάσεις του Έζρα Πάουντ, ηχογραφημένες αναγνώσεις από τον ίδιο τον Έλιοτ το 1933 και το 1947 και το βίντεο μιας δραματοποιημένης ανάγνωσης από την ιρλανδή ηθοποιό Φιόνα Σο έγινε το νούμερο 1 μπεστ-σέλερ στις βιβλιοεφαρμογές της Apple.
Η εμπλουτισμένη εκδοχή του «11/22/63», του νέου μυθιστορήματος του Στίβεν Κινγκ, δεν είχε την ίδια τύχη. Εως τα μέσα Ιανουαρίου, σύμφωνα με στοιχεία του εκδοτικού οίκου Scribner, είχαν πουληθεί 45.000 αντίτυπα αξίας 16,99 δολαρίων το καθένα ενώ η έντυπη έκδοση πούλησε ένα εκατομμύριο αντίτυπα των 35 δολαρίων και οι πωλήσεις της απλής ψηφιακής έκδοσης έφτασαν τα 300.000 αντίτυπα των 14,99 δολαρίων.
Οι εκδότες αρχίζουν να συνειδητοποιούν ότι στη λογοτεχνία τα εμπλουτισμένα βιβλία δεν έχουν μακρύ δρόμο γράφει η Αλεξάντρα Άλτερ στη «Wall Street Journal». Όπως υποστηρίζουν αρκετοί εκδότες, όταν πρόκειται για συγγραφέα με ταλέντο, οι αναγνώστες ενδιαφέρονται για το κείμενο το ίδιο και όχι για τα βίντεο ή τα αναδυόμενα παράθυρα και τις άλλες δυνατότητες που μπορεί να προσφέρονται, θυμίζουν μάλιστα ότι οι δυνατότητες αυτές δοκιμάστηκαν στο παρελθόν με το CD-ROM χωρίς επιτυχία.
Από την άλλη, οι πωλήσεις των βιβλίων αυτών είναι δυσανάλογες του κόστους, το οποίο αυξάνεται κατακόρυφα γιατί για να αναπτυχθεί το υλικό εμπλουτισμού απαιτείται συνεργασία με φωτογράφους, ηθοποιούς, σκηνοθέτες, προγραμματιστές και χρειάζεται να αποδοθούν πνευματικά δικαιώματα σε ποικίλους δημιουργούς. Αξίζει τον κόπο; Θα πληρώσει ο αναγνώστης -ο οποίος συχνά επιλέγει το ηλεκτρονικό βιβλίο και για τη χαμηλή τιμή του- επιπλέον χρήματα προκειμένου να αγοράσει την εμπλουτισμένη έκδοση;
Στον αντίποδα αυτού του σκεπτικισμού, πολύ θετικά είναι τα πρώτα στοιχεία για τη διείσδυση του εμπλουτισμένου βιβλίου στην αγορά του εκπαιδευτικού βιβλίου. Μια εικόνα των ποικίλων μορφών και χρήσεων του εμπλουτισμένου σχολικού βιβλίου, με εικόνες, ήχο και βίντεο, αναδυόμενα παράθυρα που παραπέμπουν σε λήμματα λεξικών, στη wikipedia ή σε βίντεο στο You tube μπορεί να αποκτήσει κανείς με μια επίσκεψη στον κόμβο του ψηφιακού σχολείου του Υπουργείου Παιδείας (
https://digitalschool.minedu.gov.gr/).
Στο βιβλίο των Γαλλικών της Α΄ Γυμνασίου (https://digitalschool.minedu.gov.gr/modules/ebook/show.php/DSGYM-A108/314/2130,7696/unit=504), ο μαθητής μπορεί, για παράδειγμα, να ακούσει την προφορά λέξεων στην ξένη γλώσσα, να απαντήσει σε κουίζ και σε ασκήσεις αυτοαξιολόγησης έχοντας τη δυνατότητα, σε δύσκολα σημεία, να λάβει βοήθεια στη γραμματική πατώντας ένα ειδικό εικονίδιο. Εμπλουτισμένα βιβλία βρίσκουμε και στην ελληνική βιβλιαγορά: ενδεικτικά, στην κατηγορία της εκπαίδευσης, το εκπαιδευτικό βοήθημα «Φυσική Β΄ Γυμνασίου» (Πατάκης) του Αντώνη Σαρηγιάννη και στην κατηγορία της λογοτεχνίας τη συλλογή διηγημάτων «Τα φαινόμενα απατούν» (Καστανιώτης) του Στέλιου Μάινα.
Μεγάλες εταιρείες αντιλήφθηκαν ήδη τις προοπτικές που ανοίγονται για το εμπλουτισμένο βιβλίο στον χώρο της εκπαίδευσης. Η Apple προέβη σε συμφωνία με εκδότες προκειμένου να κατασκευάσουν από κοινού διαδραστικά ψηφιακά εκπαιδευτικά βιβλία, συνεργασία η οποία αναμένεται ότι θα ρυθμίσει καθοριστικά το μέλλον του ψηφιακού βιβλίου.
Προβλέπεται πάντως ότι το εμπλουτισμένο ψηφιακό βιβλίο θα προκαλέσει σημαντικούς τριγμούς στα θεμέλια της εκδοτικής βιομηχανίας. Εξαρτημένο σε μεγάλο βαθμό από την εικόνα και τις εφαρμογές πληροφορικής, το enhanced e-book εισάγει στον εκδοτικό χώρο επιχειρηματίες που δεν ανήκαν παραδοσιακά στον χώρο του βιβλίου, στον χώρο του γραπτού κειμένου, και αντιμετωπίζουν τον αγοραστή ενός e-book όχι ως αναγνώστη αλλά ως καταναλωτή θεάματος. To πόσο και πώς θα αλλάξει αυτό τον χώρο του βιβλίου μένει να το δούμε.
