Τοιχογραφία μιας ταραγμένης εποχής

Με την έκδοση των Τιμπώ έχουμε ένα ακόμη μεγάλο – και σε έκταση και σε ένταση – μυθιστόρημα του 20ού αιώνα που βρίσκει επιτέλους τον δρόμο του στην ελληνική αγορά. Χίλιες οκτακόσιες και πλέον πυκνοτυπωμένες σελίδες απαιτήθηκαν γι’ αυτό το μυθιστόρημα-ποταμό. Δεν πρόκειται ωστόσο για ένα μυθιστόρημα ακριβώς, αλλά για επτά (συν τον επίλογο), που διατηρούν τη σχετική αυτονομία τους διατρέχοντας ταυτοχρόνως μια μεγάλη χρονική περίοδο: από την αρχή του 20ού αιώνα ως την κήρυξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Πρωταγωνιστές είναι τα μέλη της οικογένειας Τιμπώ, δηλαδή ο πατέρας και οι δύο του γιοι, ο Οσκαρ και ο Ζακ, γύρω από τους οποίους κινούνται και πλήθος άλλα πρόσωπα που χρησιμοποιεί στην αφήγησή του ο συγγραφέας.

Οι πρώτες έξι ενότητες μοιάζει σαν να γράφτηκαν για να καταλήξουμε στην έβδομη, το καλοκαίρι του 1914, όταν οι προοδευτικές δυνάμεις στη Γερμανία και στη Γαλλία προσπαθούσαν να αποτρέψουν την επερχόμενη σφαγή του πολέμου σε μια Ευρώπη βυθισμένη στο συνειδησιακό τέλμα, στην απάθεια του γενικού πληθυσμού και στις ίντριγκες που διαδέχονταν η μια την άλλα στα πολιτικά παρασκήνια. Οι προοδευτικές δυνάμεις ήταν βέβαια οι σοσιαλιστές, οι ιδεολόγοι της Β’ Διεθνούς, σε μια εποχή που δεν είχε προκύψει ακόμη το δίπολο σοσιαλιστές – κομμουνιστές. Θα αποτύγχαναν και η Ευρώπη θα οδηγείτο στον καταστροφικό πόλεμο.

Ο Ροζέ Μαρτέν ντυ Γκαρ (1881-1958), ο οποίος γι’ αυτό κυρίως το έργο τιμήθηκε με το βραβείο Νομπέλ το 1937, είναι ένας συγγραφέας που θεωρούσε την αντικειμενική έκθεση των περιστατικών μείζονα πεζογραφική αξία. Ο αναγνώστης δεν διαπιστώνει πουθενά την παρουσία του, ωστόσο νιώθει την ανάσα του σε κάθε σελίδα. Ας μην τον τρομάξει λοιπόν το μέγεθος του έργου.

Από τις πρώτες σελίδες εισάγεται σε μια τεράστια τοιχογραφία εποχής σε κίνηση, όπου όλοι και όλα κατευθύνονται στο μοιραίο: την κήρυξη του πολέμου. Αλλά σήμερα, διαβάζοντας το γοητευτικό αυτό βιβλίο – πέρα από τις καθαυτό αφηγηματικές του αρετές που του προσφέρει – θα κατανοήσει βαθύτερα πολλά απ’ όσα συνιστούν τις εμμονές, τα προβλήματα και τις αγωνίες της Ευρώπης, του αιώνα που μας πέρασε αλλά μεταφορικά και της σημερινής.

Ο λεγόμενος γαλλογερμανικός άξονας λ.χ., για τον οποίο τόση συζήτηση γίνεται τα τελευταία χρόνια, είναι στην πραγματικότητα ένα κοινωνικό και πολιτισμικό αίτημα πολύ παλαιότερο – και εξίσου επίκαιρο όσο στις αρχές του 20ού αιώνα.