Μια µουντή ηµέρα στα τέλη Νοεµβρίου του 1915 ένας 26χρονος δεκανέας του ΙΣΤ’ Βαυαρικού Συντάγµατος Εφέδρων Πεζικού αφήνει το κατάλυµά του σε ένα αγροτόσπιτο της Φουρν, δύο µίλια από το µέτωπο στη Βόρεια Γαλλία, και κατεβαίνει στην πόλη να αγοράσει ένα βιβλίο. Η σκηνή µοιάζει µυθιστορηµατική, δεν πρόκειται όµως για µυθιστόρηµα. Ο δεκανέας είναι ο Αδόλφος Χίτλερ.
Ετσι αρχίζει το βιβλίο του ιστορικού Τίµοθι Ράιµπακ Η βιβλιοθήκη του Χίτλερ, µεταφρασµένο ωραία από την Αλεξάνδρα Κονταξάκη, που ερευνά µιαν άγνωστη πλευρά του ανθρώπου ο οποίος θα αποδεικνυόταν µοιραίος για την πορεία και την εξέλιξη του κόσµου.
Εχουν περάσει 66 χρόνια από τον θάνατο του γερµανού δικτάτορα, έχουν γραφτεί αµέτρητες σελίδες για τη ζωή και την προσωπικότητά του, αλλά, όπως τονίζει ο Ιαν Κέρσοου, ο νους του Χίτλερ παραµένει «αδιαπέραστος». Ο Ρέιµπακ είχε µια ευφυή ιδέα. Αφού, σύµφωνα µε τον Βάλτερ Μπένγιαµιν, τα βιβλία που διαβάζει κάποιος είναι αδιάψευστοι µάρτυρες της προσωπικότητάς του (τα ίδια περίπου έλεγε και ο Στάλιν), ερευνώντας τα βιβλία που διάβαζε ο Χίτλερ, τις σηµειώσεις που κρατούσε στο περιθώριο και τα χωρία που υπογράµµιζε µπορούµε να καταλάβουµε ποιος ήταν.
Η άποψη βέβαια ισχύει ως εκεί που ισχύει. ∆εν υπάρχει όµως αµφιβολία ότι η προσωπικότητα και κυρίως οι πράξεις του Χίτλερ σε µεγάλο βαθµό στηρίζονταν στα διαβάσµατά του. Ή, για να είµαστε ακριβέστεροι, ο Χίτλερ µελετούσε συστηµατικά µόνο τα βιβλία που ήταν καθοριστικά για τη διαµόρφωση της ιδεολογίας του, τη στήριξη των επιχειρηµάτων του και την εφαρµογή των σχεδίων του. Η βιβλιοθήκη του αριθµούσε πάνω από 16.000
τόµους, από τους οποίους διασώθηκαν περίπου 1.200 που βρίσκονται στη Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου στις ΗΠΑ και άλλοι 80 στο Πανεπιστήµιο Μπράουν.
Ο Χίτλερ διάβαζε συνεχώς ως την ηµέρα της αυτοκτονίας του το 1945. Τα βράδια κυρίως. Οι γνώσεις του για στρατιωτικά ζητήµατα ήταν απίστευτες, αφού συχνά ξεπερνούσαν ακόµη και εκείνες των στρατηγών του. Απορεί κανείς πώς ένας άνθρωπος ο οποίος αγαπούσε βιβλία σαν την Καλύβα του µπάρµπα Θωµά ή τον Ροβινσώνα Κρούσο και θαύµαζε τον Σαίξπηρ και τον Σοπενάουερ διέπραξε τέτοια εγκλήµατα κατά της ανθρωπότητας. Και πώς αυτός που δηµιούργησε µια Νεολαία η οποία το 1933 έκαιγε στο Βερολίνο τα βιβλία των αντιφρονούντων διάβαζε κάθε βράδυ σε απόλυτη ησυχία, τέτοια ώστε περνώντας κανείς έξω από την κρεβατοκάµαρά του να ακούει ακόµη και τον ελαφρύ θόρυβο από το γύρισµα της σελίδας. Ο πολιτικός, ο στρατιωτικός και ο βιβλιοφάγος συνιστούν τις τρεις βασικές πλευρές της προσωπικότητας του Χίτλερ. Αλλά ο βιβλιοφάγος έτρεφε τον στρατιωτικό και τον πολιτικό, µας εξηγεί, λίγο-πολύ, σε τούτο το γοητευτικό βιβλίο ο Τίµοθι Ράιµπακ. Το σκεπτικό του τον οδηγεί κάποτε σε µικροανακρίβειες, όχι όµως τέτοιες που να ακυρώνουν την αξία του. Ατυχέστερη (δεν πρόκειται για µεταφραστικό σφάλµα) είναι αυτή της σελ. 95, όπου διαβάζουµε ότι ανάµεσα στα βιβλία που «καταβρόχθισε» ο Χίτλερ ήταν «ανθολογίες αντισηµιτικών σχολίων που περιλαµβάνουν αποφθέγµατα µέχρι και του Μαρτίνου Λούθηρου και του Εµίλ Ζολά». Ε, όχι και «αντισηµίτης» ο Ζολά! Γιατί, µε τον τρόπο που το διατυπώνει ο Ράιµπακ, αυτή την εντύπωση αποκοµίζει ο αναγνώστης.
Μια γενικότερη απορία: Για ποιον λόγο αρκετοί εκδότες τα τελευταία χρόνια εµφανίζουν το όνοµα των ξένων συγγραφέων µε λατινικούς χαρακτήρες; Επειδή έτσι γράφεται στο πρωτότυπο, όπως άκουσα κάποτε; Αν δηλαδή ο συγγραφέας είναι Κινέζος ή Ιάπωνας, θα χρησιµοποιούν ιδεογράµµατα;
Αν γνωρίζαμε ποια από τις 10.000 βιβλία του Χίτλερ που περιήλθαν στην κατοχή του Κόκκινου Στρατού έχουν διασωθεί, η εικόνα θα ήταν πληρέστερη.
Αλλά η έρευνα του Ρέιμπακ επ’ αυτού δεν έφερε αποτέλεσμα. Αναγκαστικά περιορίστηκε σε ό,τι ήταν διαθέσιμο.
Δεν έμεινε όμως μόνο στα βιβλία. Τα συνέδεσε σε ένα γοητευτικό αφήγημα με τα πρόσωπα στα οποία αναφέρονται, καθώς και με τα γεγονότα της εποχής.
Ενα κεφάλαιο της μελέτης του, λ.χ., είναι αφιερωμένο στον αποκρυφιστή και ρατσιστή δημοσιογράφο Ντίτριχ Εκαρτ, τον οποίο θεωρεί μέντορα του δικτάτορα. Ο Εκαρτ μετέφρασε το έργο του Ιψεν Πέερ Γκιντ και θεωρούσε αυτόν τον χαρακτήρα πρότυπο του αρίου ήρωα.
Θυμίζω ότι ο Εκαρτ ήταν ένας από τους τρεις ιδρυτές του πρωτοναζιστικού Γερμανικού Εργατικού Κόμματος και έγραψε τους στίχους για το «Deutschland Erwache», τον ύμνο του ναζιστικού κόμματος. Υπήρξε επίσης σημαίνον στέλεχος της Εταιρείας της Θούλης, μιας ρατσιστικής εθνικιστικής οργάνωσης, εμβλήματα της οποίας ήταν το ξίφος και ο αγκυλωτός σταυρός. Αλλά βέβαια ο Χίτλερ είχε εντρυφήσει πολύ νωρίτερα στον αποκρυφισμό και στον αντισημιτισμό στους ρατσιστικούς κύκλους της Βιέννης, όπου ζούσε πένης στις αρχές του 20ού αιώνα.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
