Δέκα χρόνια διήρκεσε ο αρχαίος Τρωικός Πόλεμος, δέκα χρόνια τώρα διαρκεί και ο 2ος «Τρωικός Πόλεμος» στη Γερμανία. Διεξάγεται στα πεδία της Αρχαιολογίας, της Αρχαίας Ιστορίας και της Κλασικής Φιλολογίας με αντικείμενο την ορθή κατανόηση της Ιλιάδας και την ιστορικότητα ή μη του ομηρικού έπους. Δεν πρόκειται για μια απλή φιλολογική έριδα, ούτε για επιστημονικές αψιμαχίες που διεξάγονται για «ένα αδειανό πουκάμισο».
Πρόκειται για μια καίρια πνευματική διεκδίκηση, για την ερμηνεία των απαρχών της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας και για τη φυσιογνωμία συνολικά των πρώτων επιτευγμάτων του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Ο δεύτερος «τρωικός πόλεμος» διεξάγεται με το μένος που χαρακτηρίζει στη Γερμανία όλες τις διενέξεις για τα ελληνικά θέματα. Γιατί εδώ και κάμποσους αιώνες, όσο και αν φαίνεται εκ πρώτης όψεως παράδοξο, ο γερμανικός ιδεαλισμός και κλασικισμός έχει χρίσει την ελληνική αρχαιότητα και μαζί της και την Τροία συστατικό στοιχείο της γερμανικής πνευματικής ιστορίας.
Η μια σχολή, η «νεοαναλυτική», απορρίπτει την ιστορικότητα της Ιλιάδας και του Τρωικού Πολέμου και πιστεύει ότι απηχεί με μυθικό επικάλυμμα τις κοινωνικές ανακατατάξεις της εποχής του Ομήρου. Ενας ευρύτερα γνωστός εκπρόσωπός της είναι σήμερα ο καθηγητής Αρχαίας Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Τύμπινγκεν Φρανκ Κολμπ. Η άλλη σχολή, η «ιστορική», θεωρεί την Ιλιάδα απήχηση της ιστορικής πραγματικότητας του δεύτερου μισού του 12ου αιώνα π.Χ. που έφθασε ως την εποχή του Ομήρου μέσω μιας μακραίωνης παράδοσης αοιδών. Κορυφαίος μαχητής της δεύτερης αυτής σχολής την τελευταία δεκαετία υπήρξε ο προϊστορικός αρχαιολόγος Μάνφρεντ Κόρφμαν, που διηύθυνε από το 1988 ως το 2000 τις ανασκαφές στον λόφο Χισαρλίκ της ΒΔ Τουρκίας και πέθανε το 2005, συνεπικουρούμενος στο έργο του από τον φίλο του Γιόαχιμ Λάτατς, καθηγητή Κλασικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο της Βασιλείας. Στον λόφο Χισαρλίκ το 1870 είχε φέρει στο φως, υποτίθεται, τα ερείπια της Αρχαίας Τροίας ο επιτήδειος γερμανός έμπορος και ιδιοφυής αρχαιολόγος Ερρίκος Σλήμαν.
Ο ανένδοτος πόλεμος των λογίων δεν περιορίστηκε στην επιστημονική αντιπαράθεση. Οι ξιφομάχοι εκμεταλλεύθηκαν πολιτικές φιλίες, διεκδίκησαν την εύνοια των ΜΜΕ και προέβησαν σε δημόσιες προσβολές των αντιπάλων. Συνέδρια και δημόσιες συζητήσεις για το θέμα διοργανώθηκαν ή τορπιλίστηκαν, επιστολές προς εφημερίδες έμειναν αδημοσίευτες επειδή στήριζαν την άλλη πλευρά. Τελευταία μέχρι στιγμής πράξη του δράματος είναι η δημοσίευση του βιβλίου του Φρανκ Κολμπ Τόπος του εγκλήματος «Τροία», με σαφή αναφορά στη δημοφιλή αστυνομική σειρά του Πρώτου Καναλιού της γερμανικής τηλεόρασης που λέγεται όντως Τόπος του Εγκλήματος. Με δυο λόγια: Οι Κόρφμαν και Λάτατς απέδειξαν με τον τρόπο τους την ιστορικότητα του έπους, και μάλιστα απέσπασαν την Τροία από την επικράτεια του Ελληνισμού τοποθετώντας την στην αχλύ της Αρχαίας Ανατολίας, στα κράσπεδα του πολιτισμού των Χετταίων. Ο Κολμπ επαναφέρει με τον τρόπο του την Τροία στις ελληνικές αγκάλες, την επανατοποθετεί στον χώρο των διενέξεων των ελληνικών πόλεων μεταξύ τους.
Οπως συμβαίνει σε αυτές τις περιπτώσεις, τα επιστημονικά επιχειρήματα και των δύο πλευρών μοιάζουν λαμπρά και πειστικά. Το πρόβλημα είναι η αυθαιρεσία που εμφιλοχωρεί στην ερμηνεία των αρχαιολογικών ευρημάτων, στη διασύνδεσή τους ώσπου να αναπτύξουν ένα συνεκτικό νόημα. Στην ουσία δηλαδή έχουμε να κάνουμε με ένα επιστημονικό καλειδοσκόπιο, και η παραμικρή περιστροφή του σωλήνα αλλάζει τα σχήματα και τα χρώματα, που παραμένουν ωστόσο πάντα συμμετρικά και κυρίως φαντασμαγορικά. Ο Κόρφμαν οραματίστηκε στον λόφο Χισαρλίκ όχι απλά ένα οχυρό κάστρο αλλά ένα ανθηρό εμπορικό κέντρο 200.000 τ.μ. με 10.000 κατοίκους. Το όραμα καταρρέει όταν ο Κολμπ ερμηνεύει ένα εύρημα όχι ως πειστήριο τεράστιων αμυντικών έργων γύρω από την πόλη αλλά ως απομεινάρι ενός συνηθισμένου φρεατίου. Ο Λάτατς στηριζόμενος στα αρχεία των χετταίων βασιλέων σε σφηνοειδή γραφή που βρέθηκαν στο Βogazkοy της Τουρκίας ταυτίζει την αναφερόμενη εκεί Wilusa με το Ιλιον και την Τρωάδα του Ομήρου και κατ΄ επέκταση με τον λόφο Χισαρλίκ που ανέσκαψαν ο Σλήμαν και ο Κόρφμαν. Αλλά η επιχειρηματολογία αυτή καταρρέει μόλις ο Κολμπ, και μαζί με αυτόν και άλλοι επιστήμονες, τοποθετήσει τη Wilusa στη Νότια Φρυγία!
Ο ίδιος ο Φρανκ Κολμπ χαρακτηρίζει το βιβλίο του προϊόν μελέτης, αλλά και οργής. Είναι οργισμένος επειδή η αντίπαλη πλευρά κατάφερε να παρουσιάσει με εύγλωττο τρόπο μια σειρά εύλογων επιστημονικών ενδείξεων ως αλυσίδα αδιάσειστων αποδείξεων. Η οργή του όμως οφείλεται και στο πολιτικό και οικονομικό υπόβαθρο του εγχειρήματος των Κόρφμαν και Λάτατς, ενός εγχειρήματος που αναμφίβολα μεταθέτει την Τροία ανατολικότερα απ΄ ό,τι νομιζόταν ως σήμερα. Αξίζει κανείς να γνωρίζει ότι την αδρή οικονομική υποστήριξη των ανασκαφών του Κόρφμαν είχαν αναλάβει η Μερτσέντες και το ομόσπονδο κρατίδιο της Βάδης-Βυρτεμβέργης. Το όραμα μιας Τροίας που δεν θα ήταν πια καθαρά ελληνική υπόθεση αλλά θα συμβόλιζε μια παμπάλαια επαφή Δύσης και Ανατολής είχε συνεπάρει τον τότε πρόεδρο της Daimler-Βenz ΑG Εντζαρντ Ρόιτερ. Ας μην ξεχνάμε ότι είχε περάσει τα παιδικά του χρόνια στην Αγκυρα, όπου ο πατέρας του, γνωστός παλιός σοσιαλδημοκράτης, είχε καταφύγει την εποχή του ναζισμού. Χαρακτηριστικός γι΄ αυτή τη διαπλοκή επιστήμης, πολιτικής και οικονομίας είναι και ο απερίφραστος έπαινος του εκπροσώπου της Daimler-Chrysler στον τιμητικό τόμο που είχε εκδοθεί για τα εξηκοστά γενέθλια του Κόρφμαν: «Η ικανότητά του να διηγείται την ιστορία της Τροίας και ως ιστορία της Ανατολής επαυξάνει και την αξιοπιστία του χορηγού.Κι αυτό είναι ανεκτίμητο,όχι μόνο επειδή η εταιρεία μας δραστηριοποιείται στην Τουρκία,αλλά και επειδή τρία εκατομμύρια Τούρκοι ζουν σήμερα στη Γερμανία».
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
