Μια άγνωστη μορφή του Μεσοπολέμου τάραξε τα νερά της λογοτεχνίας και της κομματικής ορθοδοξίας γύρω στα 1920-1930 και μετά χάθηκε χωρίς κανείς να μάθει τι απέγινε. Τo όνομά του ήταν Πέτρος Πικρός. Ως σήμερα τα ερωτήματα γύρω από αυτόν παραμένουν πολλά. Ποιος ήταν ακριβώς; Ενας ορθόδοξος κομμουνιστής; ένας κοσμοπολίτης συγγραφέας; ένας άνθρωπος του περιθωρίου;
ένας σημαντικός λογοτέχνης που δεν εκτιμήθηκε όσο ζούσε;
Πιθανόν να ήταν όλα αυτά μαζί. Για τη ζωή του Πέτρου Πικρού ακόμη και σήμερα ελάχιστα γνωρίζουμε. Ως πριν από λίγο καιρό δεν ήταν γνωστό ούτε ποιο ήταν το πραγματικό του όνομα ούτε πότε ακριβώς γεννήθηκε ούτε πότε ήρθε στην Ελλάδα. Δεν είναι καν γνωστό το σύνολο του έργου του. Οι ιστορίες της ελληνικής λογοτεχνίας τού αφιέρωσαν λίγες αράδες ενώ οι κριτικοί της Αριστεράς και της συντηρητικής παράταξης τον αγνόησαν επιδεικτικά. Οι εκδόσεις Αγρα και η Χριστίνα Ντουνιά με τη φροντισμένη κυκλοφορία των πιο γνωστών πεζογραφημάτων του τον «ανέστησαν», ενώ η έκδοση για πρώτη φορά του λαϊκού μυθιστορήματός του Θεοφανώ.Η Μεσσαλίνα του Βυζαντίου από τον μελετητή Γιάννη Δ. Μπάρτζη, με πρόλογο της ανιψιάς του Π. Πικρού Νίνας Μαυρατζά-Κουμή, λύνει μερικά βασικά ερωτήματα για τη ζωή του.
Ζωή σαν μυθιστόρημα
Ο Ιωάννης Γενναρόπουλος, όπως ήταν το πραγματικό όνομα του Πέτρου Πικρού, γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1894. Το ψευδώνυμο Πικρός λέγεται ότι το εμπνεύστηκε από το όνομα του ρώσου συγγραφέα που θαύμαζε, του Μαξίμ Γκόρκι (Γκόρκι στα ρωσικά σημαίνει πικρός). Η οικογένειά του ζούσε στο Πέρα και ήταν ευκατάστατη καθώς ο πατέρας του διατηρούσε δύο εργοστάσια ζαχαροπλαστικής. Ως τα 16 του φοίτησε στη Γερμανική Σχολή της Κωνσταντινούπολης. Μετά έφυγε για ιατρικές σπουδές στην Ελβετία και κατόπιν στη Γερμανία. Στη Γαλλία, όπου έζησε για κάποια περίοδο, κυκλοφορούσε με το ψευδώνυμο Jean Υennar και δούλευε ως ραδιοβιολόγος. Το 1919, σε ηλικία 24 ετών, έρχεται στην Ελλάδα. Εγκαθίσταται για λίγο στην Κρήτη δουλεύοντας σε τοπικές εφημερίδες και δημοσιεύοντας κάποια ποιήματα.
Μετά το 1920 κάνει δυναμικά την εμφάνισή του στη λογοτεχνική Αθήνα με την περίφημη τριλογία του Χαμένα Κορμιά (1922), Σα θα γίνουμε άνθρωποι (1924) και Τουμπεκί (1927). Ο Πικρός διαφοροποιείται από τους περισσότερους συγκαιρινούς του καθώς είναι από τους πρώτους (μαζί με τον Δ. Βουτυρά) που εμπνεύστηκαν λογοτεχνικά από το νέο αστικό τοπίο το οποίο προέκυψε μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, δηλαδή από τους απόκληρους και κατεστραμμένους ανθρώπους της πόλης. Θα επικριθεί από την αριστερή λογοτεχνική κριτική, η οποία δεν μπορούσε να καταλάβει πώς ένας σκληρός ρεαλιστής μαρξιστής ασχολείται με τα αποβράσματα, τις πόρνες και τους λωποδύτες της Αθήνας. Ιδιόρρυθμος χαρακτήρας, θα συγκρουστεί με τον Γιάννη Κορδάτο, διευθυντή του στον «Ριζοσπάστη», με τον τροτσκιστή ηγέτη Παντελή Πουλιόπουλο, τον Νίκο Ζαχαριάδη, τον Κώστα Βάρναλη κ.ά. Θα ηγηθεί της δημιουργίας λογοτεχνικών περιοδικών, με κυριότερο τους «Πρωτοπόρους» (1930), αλλά με το που θα αλλάξει η «γραμμή» θα συγκρουστεί με το κόμμα και θα αποχωρήσει. Από εκείνη τη χρονιά και μετά τα ίχνη του Πέτρου Πικρού χάνονται. Ο ίδιος όμως εξακολουθούσε να γράφει.
Στα εβδομαδιαία έντυπα «Η εβδομάς» και «Ο ήλιος» εμφανίζονταν κατά καιρούς λαϊκά μυθιστορήματα με ψευδώνυμα που είχαν μεγάλη απήχηση. Μερικά από αυτά, ιστορικά κυρίως μυθιστορήματα, με την υπογραφή «Ω» έκρυβαν πίσω τους τον λογοτέχνη Πέτρο Πικρό. Ενδεικτικοί τίτλοι: Η Ασπασία,Ο βρυκόλακας του Γιλδίζ, Σπιναλόγκα- Ο τάφος των ζωντανών πτωμάτων, Οι θηλυκοί πειρατές, Λουκρητία Βοργία, Σκότωσε τον αδελφό σου, Ουράνιον, το στοιχείον που θα καταστρέψει τη Γη κτλ.
Η λογοτεχνία του Πέτρου Πικρού εκπλήσσει καθώς φανερώνει έναν συγγραφέα με εύρος μόρφωσης, ανοιχτούς ορίζοντες και ανεξάρτητο πνεύμα. Ανάμεσα στα γραπτά του συγκαταλέγονται διηγήματα, μυθιστορήματα ιστορικά και φαντασίας, πολλά παιδικά και εφηβικά έργα, βιογραφίες, ψυχολογικά μυθιστορήματα, ρεπορτάζ κτλ. Εξέδωσε επίσης πολιτικές μελέτες, που δεν σώζονται, μεταφράσεις έργων των Γκαίτε, Ζολά κ.ά.
Λογοτεχνία λαϊκή… και ανεξερεύνητη
Η Θεοφανώ,η Μεσσαλίνα του Βυζαντίου ξεκίνησε να δημοσιεύεται στο εβδομαδιαίο περιοδικό «Η Εβδομάς» από το τεύχος 265 της 28ης Οκτωβρίου 1932 και τελείωσε στο τεύχος 296 της 2ας Ιουνίου 1933- σε 31 συνέχειες.Τα γεγονότα αναφέρονται στην Κωνσταντινούπολη του 10ου αιώνα,στα χρόνια της βασιλείας του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου του Πορφυρογέννητου.Λειτουργώντας ως όργανο της φατρίας των Πρασίνων και εξυπηρετώντας παράλληλα τις δικές της φιλοδοξίες,η Θεοφανώ δεν διστάζει να χρησιμοποιήσει τον έρωτα και το έγκλημα για την άνοδο και τη διατήρησή της στον θρόνο του Βυζαντίου.
Με τη δημοσίευση τηςΘεοφανώςανοίγεται ένα μεγάλο ζήτημα για τη μελέτη των λαϊκών μυθιστορημάτων με τα οποία ασχολήθηκε, για βιοποριστικούς λόγους,μια πλειάδα καλών συγγραφέων όπως ο Γιώργος Τσουκαλάς,ο Νικόλας Σεγκύρ (Νικόλαος Επισκοπόπουλος),ο Αριστείδης Κυριακός,ο Αγγελος Δόξας,ο Διονύσιος Κόκκινος κ.ά.Το λαϊκό ανάγνωσμα έχει τη δική του παράδοση στη χώρα μας.Σχεδόν από τον 16ο αιώνα υπήρξαν σειρά εκδόσεων,οι λεγόμενες «φυλλάδες», απλοϊκές πολλές φορές σε εμφάνιση αλλά με ιδιότυπη εικονογράφηση (ξυλογραφίες από λαϊκούς καλλιτέχνες όπως ο Σ.Χρηστίδης).Η παράδοση αυτή συνεχίστηκε ως το πρώτο μισό του 20ού αιώνα.Το ζήτημα είναι ότι,πλην εξαιρέσεων,η παραγωγή αυτή είναι ανεξερεύνητη.Χρειάζεται να διερευνηθεί ο ιστορικός,ο πνευματικός,ο πολιτισμικός και κοινωνιολογικός ρόλος της.Διαβάστε ακόμη: Χαμένα Κορμιά,Σα θα γίνουμε άνθρωποι και Τουμπεκί (Αγρα),Χρ.Ντουνιά, Τα όρια και η υπέρβαση του νατουραλισμού (Γαβριηλίδης),Γ. Μπάρτζη, Πέτρος Πικρός,στράτευση,αντιπαραθέσεις,πικρίες στη λογοτεχνία του Μεσοπολέμου (Σταμούλης,Θεσσαλονίκη).
