H έστω καθυστερημένη έκδοση στα ελληνικά του έργου του Πίτερ Σίνγκερ Η απελευθέρωση των ζώων σίγουρα θα προκαλέσει συζητήσεις και εύλογα θα μπορούσε κάποιος να αναρωτηθεί «γιατί ο καθηγητής δεν ασχολείται με τα τόσα προβλήματα των ανθρώπων, με την οικονομική κρίση κτλ.;». Ωστόσο ο Σίνγκερ, καθηγητής στην έδρα της Βιοηθικής του Πανεπιστημίου του Πρίνστον των ΗΠΑ, έχει ήδη γράψει φιλοσοφικά βιβλία, βιβλία για τη δημοκρατία και την ελευθερία, τον Μαρξ, την πείνα στον κόσμο, την ηθική, την ευθανασία κτλ., και το έργο του είναι αναγνωρισμένο τόσο από τη διεθνή ακαδημαϊκή κοινότητα όσο και από το ευρύ κοινό, καθώς ο συγγραφέας εκφράζει τις ιδέες του με απλό και κατανοητό τρόπο, χωρίς να εκλαϊκεύει τα θέματά του. Η βασική ιδέα που διατρέχει όλο το έργο του είναι ότι δεν πρέπει να υπάρχουν διακρίσεις ανάμεσα στα είδη και εκείνο για το οποίο μάχεται είναι η ηθική αντιμετώπιση όλων των όντων.
Η Απελευθέρωση των ζώων, που κυκλοφόρησε πριν από περίπου 30 χρόνια και μεταφράστηκε σε 25 γλώσσες, έγινε μπεστ σέλερ ανά τον κόσμο και προκάλεσε πολλά κινήματα υπέρ των ζώων και την αλλαγή σχετικών νομοθεσιών σε πολλά κράτη. Το βιβλίο, απέχοντας μακράν τού να προσπαθεί με συναισθηματισμό να πείσει τους ανθρώπους να αγαπούν τα ζώα, είναι ένα βιβλίο πρακτικής φιλοσοφίας στο οποίο τεκμηριωμένα και με σοβαρά επιχειρήματα καταδεικνύεται η προκατάληψη που χαρακτηρίζει τη συμπεριφορά των ανθρώπων προς τα μέλη των άλλων ειδών. Μια προκατάληψη που δεν είναι λιγότερο απαράδεκτη από την προκατάληψη για τη φυλή ή το φύλο ενός ανθρώπου.
Ο Σίνγκερ αναγνωρίζει ότι υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ των ανθρώπων και των άλλων ζώων, που συνεπάγονται και διαφορετικά δικαιώματα, και προτείνει όχι την ίδια ή την ιδανική μεταχείριση όλων των εμβίων, αλλά την ίση εκτίμηση. Το κριτήριο που προτείνει ως άξονα μιας καθολικής ηθικής συμπεριφοράς είναι εκείνο του αισθάνεσθαι: «Αν ένα ον υποφέρει, ανεξάρτητα από τη φύση του, δεν υπάρχει καμία ηθική δικαιολόγηση για να μη λάβουμε υπόψη αυτόν τον πόνο» σημειώνει στη σελ. 63. Τα ζώα πονούν, τονίζει ο Σίνγκερ, και δεν επιτρέπεται, επειδή δεν μπορούν να πουν τη λέξη «πονώ», να θεωρούμε τον πόνο που νιώθουν τα ζώα λιγότερο σημαντικό από τον ισόποσο πόνο που νιώθουν οι άνθρωποι. Αλλωστε το γεγονός ότι και τα βρέφη των ανθρώπων δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν τη γλώσσα δεν σημαίνει ότι δεν είναι δυνατόν να υποφέρουν. Μάλιστα υποστηρίζει ότι ο πόνος των ζώων είναι εντονότερος από εκείνο των ανθρώπων, γιατί ο άνθρωπος μπορεί να ελπίζει ότι το μαρτύριο του δεν θα είναι διαρκές, ενώ το ζώο όχι.
Η εντατική κτηνοτροφία
Ο συγγραφέας εξετάζει, επίσης, μέσα από το πρίσμα της ηθικής την εντατική κτηνοτροφία, περιγράφει τις μεθόδους εκτροφής και εκμετάλλευσης των ζώων και αναφέρεται στους τρόπους παρέμβασης στις φυσικές ορμονικές και αναπαραγωγικές τους διαδικασίες. Τα ζώα υφίστανται έντονο πόνο και αφαιρείται η ζωή τους προκειμένου να ικανοποιηθεί η επιθυμία του ανθρώπου να καταναλώνει ζωική τροφή, η οποία δεν είναι πρωταρχικής σημασίας γι΄ αυτόν. Ωστόσο η εκτροφή ζώων για κατανάλωση επιβαρύνει και την οικονομία καθώς η θρέψη τους απαιτεί πολλαπλάσια τροφή από αυτήν που τα ίδια παράγουν, υποστηρίζει ο Σίνγκερ και υποδεικνύει τρόπους με τους οποίους μπορούμε να παράγουμε περισσότερο φαγητό με μειωμένο κόστος για το περιβάλλον, αν σταματήσουμε να εκτρέφουμε και να σκοτώνουμε ζώα. Για παράδειγμα, «αν οι Αμερικανοί μείωναν την κατανάλωση κρέατος κατά 10% στο διάστημα ενός χρόνου, θα αποδέσμευαν τουλάχιστον 12 εκατομμύρια τόνους δημητριακών για ανθρώπινη κατανάλωση- ή αρκετά για να τραφούν 60 εκατομμύρια άνθρωποι. (…) Ενα κιλό κρέας απαιτεί πενήντα φορές περισσότερο νερό από ό,τι μια αντίστοιχη ποσότητα σιτηρών».
Ο ειδισμός (speciesism) – μάλλον αδόκιμη λέξη, όπως παραδέχεται και ο Σίνγκερ- δηλώνει τη θετική στάση ενός είδους απέναντι στα συμφέροντα των μελών που ανήκουν σε αυτό και την αρνητική απέναντι στα μέλη άλλου είδους.
Οι προκαταλήψεις και οι διακρίσεις αυτές, όμως, οι οποίες στηρίζονται σε αυθαίρετα χαρακτηριστικάόπως συμβαίνει και με τον ρατσισμό ή τον σεξισμόπρέπει να τερματιστούν.
Και η τελευταία ίσως μορφή διάκρισης, μετά την απελευθέρωση των μαύρων, των ομοφυλόφιλων, των Ινδιάνων και των γυναικών, είναι αυτή που αφορά τα ζώα, υπενθυμίζει ο συγγραφέας.
Ο Σίνγκερ με το έργο του μας καλεί να επανεξετάσουμε τις στάσεις μας απέναντι σε άλλες ομάδες και να αναλογιστούμε τις συνέπειες από την πλευρά αυτών που υποφέρουν από αυτές τις στάσεις. Το γεγονός ότι τα μέλη της εκμεταλλευόμενης ομάδας, τα ζώα, δεν μπορούν να κάνουν μια οργανωμένη διαμαρτυρία εναντίον της μεταχείρισης που αντιμετωπίζουν δεν πρέπει να σταματήσει το κίνημα για την απελευθέρωσή τους. Τα συμφέροντά τους δεν πρέπει να παραγκωνίζονται προκειμένου να εξυπηρετηθούν τα συμφέροντα των ανθρώπων και είναι καιρός να αλλάξουμε συνήθειες σκέψης, γλώσσας και διατροφής. Η ζωική τροφή δεν είναι απαραίτητη για τον άνθρωπο και η λέξη «ζώο» χρησιμοποιείται λανθασμένα εννοώντας «ζώα που δεν ανήκουν στο ανθρώπινο είδος». Αυτό ξεχωρίζει τους ανθρώπους από τα άλλα ζώα, συνάγοντας ότι εμείς οι ίδιοι δεν είμαστε ζώα. Οποιοσδήποτε όμως έχει βασικές γνώσεις βιολογίας γνωρίζει ότι η συναγωγή αυτή είναι λανθασμένη, σχολιάζει ο συγγραφέας, και δεν μπορούμε παρά να παραδεχτούμε ότι έχει δίκιο…
