«Πάσχω από διαταραχή των νευρώνων, στην περίπτωσή μου μια παραλλαγή της πλάγιας αμυοτροπικής σκλήρωσης,γνωστής ως νόσου του Lou Ghering». Το κείμενο που αρχίζει με αυτή τη φράση δημοσιεύθηκε στο Νew Υork Review of Βooks τον περασμένο Ιανουάριο και έχει τον τίτλο «Νύχτα». Το υπέγραφε ο Τόνι Τζουντ, ένας από τους κορυφαίους ιστορικούς του μεταπολεμικού κόσμου. Αυτός που υπήρξε ο χρονικογράφος της μεταπολεμικής εποχής αποφάσισε να μιλήσει όχι τόσο για τον εαυτό του αλλά για το τι σημαίνει να είναι κανείς αιχμάλωτος στο ίδιο του το σώμα. Το λέει ο ίδιος με σοκαριστική απλότητα: «Σε αντίθεση με τις άλλες σοβαρές ή θανατηφόρες ασθένειες είσαι ελεύθερος να στοχάζεσαι με άνεση και με μικρή ενόχληση την καταστροφική διαδικασία του εκφυλισμού» (σ.σ.: του σώματός σου). Και ακόμη: «Με μεγάλη προσπάθεια μπορώ να κινήσω λίγο το αριστερό μου χέρι και το δεξιό είκοσι περίπου εκατοστά από το στήθος μου».
Από τη φοβερή αυτή ασθένεια ο Τζουντ προσεβλήθη το 2008. Ο σωματικός εκφυλισμός που συνεπάγεται επέρχεται ταχύτατα. Πώς αντιδρά όμως κανείς όταν διαθέτει πλήρη διαύγεια πνεύματος- ιδίως όταν είναι μόνος του τη νύχτα και οι σκέψεις δεν τον αφήνουν να κοιμηθεί; «Ακόμη και ο πιο πιστός φίλος ή συγγενής δεν μπορεί να καταλάβει τι σημαίνει να είσαι φυλακισμένος στο ίδιο σου το σώμα» λέει ο Τζουντ. Πώς κατάφερνε ο ίδιος να αποδρά; Με το να κάνει αναδρομές στη ζωή του, στις φαντασιώσεις και στις αναμνήσεις του ώστε να αποσπά το πνεύμα από το σώμα του. Παρομοιάζοντας τον εαυτό του με τον ήρωα Γκρέγκορ Σάμσα της διάσημης νουβέλας Μεταμόρφωση του Κάφκα ο Τζουντ εξηγεί τι σημαίνει «να ζει κανείς σαν κατσαρίδα» και απηχώντας έναν εξίσου διάσημο συγγραφέα, τον Ευγένιο Ο΄ Νιλ, τι είναι το «μακρύ ταξίδι μέσα στη νύχτα» όπου πέρασε τα τελευταία δύο χρόνια της ζωής του.
Φεύγοντας από τη ζωή την περασμένη εβδομάδα ο κορυφαίος ιστορικός άφησε πίσω του ένα σπουδαίο έργο αλλά και ένα παράδειγμα θάρρους και συγκινητικής ειλικρίνειας και αυτογνωσίας: «Δεν είμαι σίγουρος» είπε « αν έμαθα κάτι νέο για τη ζωή. Επρεπε όμως να συλλογιστώ πιο έντονα τον θάνατο και το τι θα συμβεί στους άλλους ανθρώπους».
«Το όνειρο της Αριστεράς διαλύθηκε το 1968»
Ο Τζουντ με τα λόγια του Τζουντ
Για τις σχέσεις Ευρώπης- Τουρκίας
«Η άρνηση της Ευρωπαϊκής Ενωσης να εργαστεί μαζί με την Τουρκία για μια σοβαρή στρατηγική και ένα πρόγραμμα συνεργασίας είναι καταστρεπτική όσον αφορά τη στάση της Ευρώπης έναντι της Ρωσίας, διότι η αυξανόμενη αποξένωση της Τουρκίας εξυπηρετεί τα ρωσικά συμφέροντα. Είναι εμφανέστατο.Δεν έχει κανείς παρά να ρίξει μια ματιά στον χάρτη- για να μην αναφερθώ στον χάρτη των αποθεμάτων πετρελαίου.Με το να αρνούμαστε να φανταστούμε την Τουρκία ως στρατηγικό εταίρο (ειδικά οι Γάλλοι και οι Γερμανοί) τη σπρώχνουμε στην αγκαλιά της Ρωσίας. Θυμάμαι σε μια συνάντηση στην Κωνσταντινούπολη πριν από μερικά χρόνια ότι είχα σοκαριστεί από την ενστικτώδη απάντηση των Τούρκων μετά την περιφρονητική στάση της Ευρωπαϊκής Ενωσης απέναντί τους:“Πολύ καλά.Η εναλλακτική μας στρατηγική είναι μια συνεργασία με τη Ρωσία στην Κεντρική Ασία, γιατί πού αλλού θα έπρεπε να στραφούμε;Από γλωσσική, ιστορική,εθνολογική και οικονομική άποψη οι Τούρκοι είμαστε μια πιθανή δύναμη στην Κεντρική Ασία.Αν δεν μας θέλει η Ευρώπη θα πρέπει να στραφούμε στην Κεντρική Ασία. Και στην Κεντρική Ασία ο στρατηγικός εταίρος είναι η Ρωσία”».
(Από συνέντευξη στον ραδιοσταθμό Radio Free Εurope,1 Οκτωβρίου 2009) Για την πολιτική στάση του Στάλιν έναντι της Ευρώπης
«Ο Στάλιν ήταν εξαιρετικά προσεκτικός σχετικά με την Ευρώπη.Δεν ενδιαφερόταν να πιέσει περισσότερο όσον αφορά αυτά που είχε ήδη κατακτήσει. Γι΄ αυτό αποθάρρυνε τους κομμουνιστές στην Ελλάδα, στη Γιουγκοσλαβία, στην Ιταλία και στη Γαλλία από το να δημιουργήσουν προβλήματα,γιατί κάτι τέτοιο δεν ανταποκρινόταν στις στρατηγικές του επιδιώξεις».
Για τις ψευδαισθήσεις της Αριστεράς
«Ξεχνάμε πως πολλοί- σπουδαστές και διανοούμενοι στην Ανατολική Ευρώπη, ειδικότερα στην Ουγγαρία και στην Τσεχοσλοβακία- έτρεφαν μεγάλες ελπίδες στον κομμουνισμό,έστω και μόνον επειδή δεν μπορούσαν να επιστρέψουν στο παρελθόν και δεν διέθεταν εναλλακτική πρόταση.Είχαν μεγάλες αυταπάτες,κατά έναν τρόπο αντίστοιχες με εκείνες των προοδευτικών της Δυτικής Ευρώπης. Η μεταπολεμική γενιά στη Δυτική Ευρώπη ήλπιζε ακόμη σε έναν ανανεωτικό, αναθεωρητικό κομμουνισμό που μπορούσε να βελτιωθεί.Το όνειρο αυτό διαλύθηκε το 1968».
Η Ευρώπη και η αμερικανική πρόκληση
«Η αίσθηση ότι η Αμερική συνιστούσε απειλή για τις ευρωπαϊκές αξίες ήταν έντονη στους κύκλους της ευρωπαϊκής Δεξιάς στις δεκαετίες του 1920 και του 1930. Στις δεκαετίες του 1940 και 1950 “μετακόμισε” στους κύκλους της άκρας Αριστεράς. Είναι προφανώς αληθές ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες αποτελούν πολιτιστική πρόκληση για την Ευρώπη.Η σύγχρονη μαζική κουλτούρα έπαιξε πολύ μεγαλύτερο ρόλο στις ΗΠΑ απ΄ όσο στην Ευρώπη και έτσι οι Ευρωπαίοι είδαν την Αμερική ως απειλή για τη δική τους υψηλή κουλτούρα. Η εμφάνιση μιας ευρωπαϊκής λαϊκής κουλτούρας, συγκεκριμένα μιας νεανικής ευρωπαϊκής κουλτούρας, στις δεκαετίες του ΄50 και του ΄60,εξελήφθη- και νομίζω σωστά- ως μη ευπρόσδεκτο εισαγόμενο προϊόν από την Αμερική, αυτό που αποκαλείται αμερικανοποίηση της Ευρώπης.Η αίσθηση αυτή εν τούτοις, ότι δηλαδή η Ευρώπη τελούσε υπό καθεστώς πολιορκίας από τον αμερικανικό τρόπο ζωής,δεν διήρκεσε». (Από συνέντευξη στο περιοδικόΗistorically Speakingτον Ιανουάριο του 2006)
