Με την έκδοση του Κάστρου του Οτράντο που γράφτηκε από τον Ορας (Οράτιο) Γουόλπολ και κυκλοφόρησε το 1764 εγκαινιάστηκε το επονομασθέν γοτθικό μυθιστόρημα, λογοτεχνικό είδος που δέσποσε επί πολλά χρόνια στην Αγγλία, μολονότι δέχθηκε πολλαπλές επικρίσεις εξαιτίας της πρόθεσής του να εντυπωσιάσει, να συγκινήσει με τις μελοδραματικές καταστάσεις του και να παίξει με τα υπερφυσικά φαινόμενα. Μάλιστα, όπως μας πληροφορεί ο συγγραφέας και συν-μεταφραστής του στην ελληνική γλώσσα Μάκης Πανώριος (εκδόσεις Αίολος, 1985), ο συγγραφέας του αρχικά το εξέδωσε με ψευδώνυμο, σαν μετάφραση από ιταλικό χειρόγραφο, γιατί φοβήθηκε τη γελοιοποίηση. Την ίδια χρονιά, το 1764, γεννήθηκε στο Λονδίνο η Ανν Γουόρντ, κόρη πλούσιου εμπόρου, η οποία το 1787 παντρεύτηκε τον εκδότη των Αγγλικών Χρονικών Γουίλιαμ Ράντκλιφ. Αν ο Γουόλπολ θεωρείται ο γενάρχης του είδους, η Ανν Ράντκλιφ, πολύ δημοφιλής στην εποχή της, είναι η δημιουργός του γυναικείου γοτθικού μυθιστορήματος, με σημαντικότερο έργο της τα Μυστήρια του Ουδόλφου, το οποίο όχι μόνο συνέβαλε στην ανάπτυξη της αγγλικής λογοτεχνίας μα έτυχε να είναι και το πρώτο μπεστ σέλερ στον κόσμο.
Η έκδοση του μυθιστορήματος Το μυστικό των Μαντσίνι Ενα σικελικό ρομάντσο (πρωτότυπος τίτλος Α Sicilian Romance) από τον Στοχαστή, οίκο που ειδικεύεται σε ταξιδιωτικά βιβλία αλλά και κλασικά έργα της γοτθικής λογοτεχνίας, με εξαιρετικές εισαγωγές και σημειώματα, όπως ο Φρανκενστάιν της Μαίρης Σέλεϊ και ο Δράκουλας του Μπραμ Στόουκερ, δίνει την ευκαιρία στον έλληνα αναγνώστη να γνωρίσει μια σημαντικότατη συγγραφέα που στον μακρό κατάλογο των δημιουργών του γοτθικού μυθιστορήματος κατέχει μια επίζηλη θέση δίπλα στους παραπάνω αλλά και στους Σάμιουελ Τέιλορ Κόλεριτζ και Εντγκαρ Αλαν Πόου. Επειδή στο ημερολόγιό της δεν κατέγραφε λεπτομέρειες για τον εαυτό της, πολύ λίγα πράγματα έγιναν γνωστά για την προσωπικότητα της Ράντκλιφ. Τα τελευταία χρόνια εμφανίστηκε μια επαρκής βιογραφία της με τον τίτλο Η κυρία του Ουδόλφου. Η ζωή της Ανν Ράντκλιφ ανέκδοτη στην Ελλάδα , γραμμένη από τον Βίκτορ Νόρτον, ο οποίος εργάστηκε ως ντετέκτιβ κάνοντας επίπονες έρευνες σε αρχεία και εφημερίδες για να ανακαλύψει στοιχεία για τη ζωή της.
Η συγγραφική δραστηριότητά της φαίνεται ότι άρχισε μετά τον γάμο της διότι το 1789 εκδόθηκαν Τα κάστρα του Αθλιν και του Ντουμπάιν: Μια ορεινή ιστορία, το 1790 το Ενα σικελικό ρομάντσο, το 1791 Το ρομάντσο του δάσους, το 1794 Τα μυστήρια του Ουδόλφου Ενα ρομάντσο και το 1797 Ο Ιταλός(ορισμένα θα εκδοθούν από τον ίδιο οίκο). Η Ράντκλιφ πέθανε το 1823, ύστερα από κρίση άσθματος, αφού εν τω μεταξύ πάνω στο αποκορύφωμα της φήμης της σταμάτησε να γράφει.
Το γοτθικό μυθιστόρημα ως κίνημα γεννήθηκε σε μια εποχή που κυριαρχούσε στην Ευρώπη ο ρομαντισμός. Οι συγγραφείς που το καλλιέργησαν ήθελαν μέσω αυτού να αντιδράσουν στον ορθολογισμό του αιώνα τους, με αποτέλεσμα να εισάγουν στην πλοκή των ιστοριών που αφηγούνται στοιχεία μυστηρίου μα κυρίως στοιχεία υπερφυσικά. Ο ιδανικότερος χώρος για τη δράση των ηρώων ήταν οι πύργοι γύρω από τους οποίους κινούνταν φεουδάρχες, μοναστήρια με καλόγερους, ιππότες, σύζυγοι και κόρες ευγενών. Η Αγγλία, η Γαλλία και η Γερμανία είναι οι χώρες όπου αναπτύχθηκαν οι συγκεκριμένες ιστορίες που οδηγούν βαθμιαία τον αναγνώστη στους άγνωστους κόσμους των παραισθήσεων, κλιμακώνοντας τα συναισθήματά του από τον φόβο στον τρόμο και τανάπαλιν. Αυτός ο φόβος «δεν απευθύνεται στην ψυχή για να προσφέρει κάποια κάθαρση» υπογραμμίζει ο μεταφραστής του Μυστικού των Μαντσίνι Θάνος Σακκέτας στο σχετικό σημείωμά του «αλλά στόχος του είναι αυτό καθαυτό το σώμα, με τους μυς του, τους αδένες του, την επιδερμίδα του και το κυκλοφορικό του σύστημα, ώστε όλα αυτά ταρακουνημένα με έναν έντονο και γρήγορο τρόπο να δημιουργήσουν όλες εκείνες τις φυσιολογικές αντιδράσεις του φόβου».
Στη διάρκεια του 20ού αιώνα το είδος συνεχίστηκε και ευτύχησε να βρει στο πρόσωπο του Αμερικανού Χάουαρντ Φίλιπς Λάβκραφτ έναν άξιο συνεχιστή του Εντγκαρ Αλαν Πόου, πατέρα του αστυνομικού αφηγήματος και της επιστημονικής φαντασίας μα και δημιουργό γοτθικών ιστοριών με πρώτη και καλύτερη την Πτώση του σπιτιού των Ωσερ (1839). Σήμερα το γοτθικό μυθιστόρημα βρίσκεται σε παρακμή για ένα σωρό λόγους, ωστόσο θα μπορούσαμε να μνημονεύσουμε τον Στίβεν Κινγκ ως έναν από τους τελευταίους που το καλλιεργούν με επιτυχία η Λάμψη του, που διαδραματίζεται σε ένα απομονωμένο ξενοδοχείο, παραπέμπει στους πύργους του Γουόλπολ μα και της Ράντκλιφ.
Τι είναι όμως Το μυστικό των Μαντσίνι; Πρόκειται για τη θλιβερή στην ουσία της ιστορία του αριστοκρατικού οίκου των Μαντσίνι, των οποίων το κάστρο βρισκόταν στη βορινή ακτή της Σικελίας προς το τέλος του 16ου αιώνα. Ο μαρκήσιος Μαντσίνι μετά τον θάνατο της γυναίκας του, που του άφησε τρία παιδιά, παντρεύεται μια άλλη γυναίκα, την ωραία Μαρία ντε Βελόρνο, η οποία δεν τα πάει καλά με τα νεαρά βλαστάρια της οικογενείας. Η Αιμιλία, η Τζούλια και ο Φερδινάνδος εμπλέκονται σε ανεξήγητες καταστάσεις στις οποίες συμμετέχουν υπηρέτες και άλλα φιλικά και συγγενικά πρόσωπα. Συγκεκριμένα σε διάφορα μέρη του κάστρου εμφανίζονται φώτα που σβήνουν, ήχοι από πόρτες που ανοιγοκλείνουν, υπόκωφοι στεναγμοί που ενδεχομένως προέρχονται από τα φαντάσματα κάποιων δολοφονημένων στο απώτατο παρελθόν προσώπων. Αφού τεντώσει στο έπακρο τα νεύρα και τις αντοχές του αναγνώστη με μυστικά δωμάτια, ογκώδη κλειδιά που ανοίγουν σκουριασμένες κλειδαριές, στοές και τούνελ, φριχτά κελιά φυλακών, η συγγραφέας αποκαλύπτει πως αιτία όλων των περίεργων φαινομένων είναι τα ερωτικά πάθη των ηρώων, οι παράφορες ζήλιες, οι ολέθριες απιστίες. Αναγκαστικοί γάμοι, μονομαχίες για λόγους τιμής, ακολασίες, απαγωγές, μηχανορραφίες, αποδράσεις, ευρέσεις χαμένων αδελφών, ταξίδια με πλοιάρια, προδοσίες, δηλητηριάσεις και νεκραναστάσεις είναι μερικά μόνο από τα στοιχεία της συναρπαστικής πλοκής. Στο τέλος η δικαιοσύνη θριαμβεύει καθώς οι κακοί εξολοθρεύονται και οι καλοί, οι πιστοί και οι αφοσιωμένοι ανταμείβονται και ζουν καλά κι εμείς καλύτερα.
Το μυστικό των Μαντσίνι, σε αντίθεση με πλείστα μυθιστορήματα του είδους, δεν περιέχει πράγματα υπερφυσικά, φαντάσματα, βρικόλακες και ξωτικά. Βεβαίως στον αναγνώστη αρχικά δημιουργούνται υποψίες ότι βρίσκεται μπροστά σε ανεξήγητα φαινόμενα. Πρόκειται όμως για εντυπώσεις που προξενούνται από τη μαγική πένα της συγγραφέως, η οποία στη συνέχεια τα εξηγεί όλα πράγμα που για ορισμένους μελετητές του γοτθικού μυθιστορήματος αποτελεί μειονέκτημα.
Ο κ. Φίλιππος Φιλίππου είναι συγγραφέας. Από τις εκδόσεις Αγρα κυκλοφορεί το βιβλίο του «Ομόνοια 2000».
