Πέρασα το Πάσχα στη Μάνη. Είχα πάει αρκετές φορές στη Σπάρτη και στα πέριξ αλλά δεν είχα κάνει ποτέ το γύρο της Μάνης. Το μικρό μου όνομα είναι αρχαίο Σπαρτιάτικο κι έτσι πάντα ένοιωθα μια –δήθεν– συγγένεια με την περιοχή: το να λες κάθε, μα κάθε, φορά το ίδιο ποίημα (“Είναι αρχαίο Σπαρτιάτικο, ήταν βασίλισσα της Σπάρτης, γυναίκα του Άγι και μετά του Κλεομένη, αυτή που είπε το Ή ταν ή επί τας“) όποτε γνωρίζεις έναν καινούργιο άνθρωπο από τότε που θυμάσαι τον εαυτό σου, ε, δεν είναι και λίγο.
Τέλος πάντων, βρέθηκα στη Μάνη με ένα άσχετο βαρετό βιβλίο. Στην παρέα μου, όμως, κυκλοφορούσε ένα σχετικό κι ενδιαφέρον βιβλίο, από εκείνα που διαβάζεις κλεφτά όταν δεν σε κοιτούν. Και που τα ζηλεύεις αφάνταστα. Το Mani – Travels in the Southern Peloponnese του Πατρικ Λι Φέρμορ. Στο γαλάζιο εξώφυλλο φιγουράρει ένας χαμογελαστός όμορφος άντρας, ο συγγραφέας (τη φωτογραφία του είχε τραβήξει η γυναίκα του το 1946 στην Ιθάκη).
Ο Φέρμορ, ο οποίος γεννήθηκε το 1915, πολέμησε στη Μάχη της Κρήτης το 1941, ταξίδεψε σε όλη την Ευρώπη αλλά γοητεύτηκε από τη χώρα μας. Σήμερα θεωρείται ο σπουδαιότερος Βρετανός ταξιδιωτικός συγγραφέας. Έγραψε το Mani – Travels in the Southern Peloponnese το 1958, και περνάει μεγάλο μέρος του χρόνου του στην Καρδαμύλη.
Ξεφύλλισα το βιβλίο και διάβασα μικρά αποσπάσματα. Ο Φέρμορ (τον οποίο οι φίλοι φωνάζουν Πάντι και οι Έλληνες Παντελή – από το Πάτρικ Λι!) εξιστορεί τις ταξιδιωτικές του περιπέτειες στη Μάνη με ασύλληπτη γλαφυρότητα, σε μία αγγλική γλώσσα που χαίρεσαι να διαβάζεις, μεταφράζει ελληνικές φράσεις με ποιητικότητα και ακρίβεια (ο «κερατάς», ας πούμε, γίνεται «hornwearer», αλλά το καλύτερο είναι η ανάλυση της λέξης καλικάντζαρος!), περιγράφει τα ήθη, τα έθιμα και τις ιδιαιτερότητες των Μανιατών αλλά και όλων των Ελλήνων από την αρχαιότητα μέχρι τα χρόνια του, και όλα αυτά με απερίγραπτο κέφι.
Το βιβλίο αυτό είναι από εκείνα τα λίγα βιβλία που μπορούσα να ανοίξω σε μία τυχαία σελίδα, πραγματικά να απολαύσω δύο τυχαίες παραγράφους και να το κλείσω. Μέσα από τα μάτια του Φέρμορ η Μάνη είναι μάλλον η σπουδαιότερη, συναρπαστικότερη γωνιά αυτού του κόσμου.
Σε κάποιο σημείο ο Fermor αναφέρει ένα βιβλίο ενός Δημητράκου-Μεσισκλή, το οποίο λέγεται «Οι Νυκλιανοί». Κατά τον Fermor, πρόκειται για την πιο ολοκληρωμένη αναφορά στη Μανιάτικη κουλτούρα. Εμείς, οι αναγνώστες του Φέρμορ και ταξιδιώτες στη Μάνη, αποφασίσαμε να το βρούμε.
Στην κεντρική πλατεία, λοιπόν, της Αρεόπολης, υπάρχει το πιο παράξενο βιβλιοπωλείο/εκδοτικός οίκος του κόσμου: η Αδούλωτη Μάνη ειδικεύεται σε συγγράμματα που έχουν να κάνουν αποκλειστικά με την περιοχή.
Εκτός από βιβλία μαγειρικής τόσο εξειδικευμένα που έχουν τίτλο «Από το Μέλανα Ζωμό στο Σύγκλινο», η Αδούλωτη Μάνη είναι τόσο ιδιαίτερη που προσφέρει κι άλλα σχετικά εμπορεύματα.
Ουχί αδίκως, λοιπόν, φανταστήκαμε ότι αν κάπου μπορούσαμε να βρούμε τους Νυκλιανούς, αυτό ήταν το σωστό μέρος. Γελαστήκαμε. Όπως μας ενημέρωσε ο υπάλληλος του βιβλιοπωλείου, οι Νυκλιανοί κυκλοφόρησαν μία φορά το 1948-49, η έκδοση εξαντλήθηκε και δεν επανακυκλοφόρησε ποτέ, όπως δεν κυκλοφόρησε ούτε ο δεύτερος τόμος. Ο ευγενικός κύριος μας πρότεινε να δοκιμάσουμε την τύχη μας σε παλαιοβιβλιοπωλεία και μας αποχαιρέτησε.
Όσο πιο πολύ διαβάζω – αποσπασματικά – τις αφηγήσεις του Πάτρικ Λι Φέρμορ για τη Μάνη τόσο πιο πολύ τον εκτιμώ. Και τόσο πιο πολύ θέλω να βρω το βιβλίο που εκείνος, 96 ετών σήμερα, θεωρεί το σπουδαιότερο που γράφτηκε ποτέ για τη Μάνη. Θα δοκιμάσω τα παλαιοβιβλιοπωλεία. Αλλά αν κάποιος τυχαίνει να το έχει, το (αρχαίο Σπαρτιάτικο) βασίλειό μου για μία φωτοτυπία.
