Στη διάρκεια του Μεσαίωνα το Αίγιο ονομαζόταν Βοστίτσα, δηλαδή Κηπούπολη και κάπως έτσι πήρε και το όνομά της η περίφημη τοπική μαύρη σταφίδα «Vostizza». Η παραλιακή ζώνη της πόλης εξακολουθεί να αποτελεί μια γοητευτική πλευρά της πόλης κι ας μην είναι αρκούντως «πράσινη» για να δικαιώνει την παλιά ονομασία της.
Μπορεί να αποτελέσει όμως πρόσφορο έδαφος για να ανθίσουν νέες ιδέες ή να αναδειχθεί μια εικαστική «σπορά» ανθρώπων. Όπως και έγινε δηλαδή μέσα από την έκθεση «Ελα στον κήπο μου» η οποία πραγματοποιείται ως τις 20/10 σε επιμέλεια Νάνσυ Χαριτωνίδου στο πλαίσιο του 1ουΦεστιβάλ Πριμαρόλια.
Οκτώ εικαστικοί από την Ελλάδα και τη Μεγάλη Βρετανία (Rob Kesseler, Agalis Manessi, Άγγελος Αντωνόπουλος, Λουκάς Μεσσηνέζης, Γιάννης Μπρούζος, Κώστας Παππάς, Μαρία Τσάγκαρη, Βασίλης Ψαρράς) ανταποκρίθηκαν στη θεματική η οποία είναι εμπνευσμένη από στίχο της Εμιλι Ντίκινσον και με διαφορετικό τρόπο ο καθένας τους, μέσα από εικόνες από μικροσκόπιο, μικτές εγκαταστάσεις, film, performance για κάμερα, ηχητικά γλυπτά ή κεραμικά, είδαν τον «κήπο» ως έναν τόπο συνάντησης και συνάθροισης αισθήσεων, ιδεών αλλά και παρελθόντος και μέλλοντος πάντα με επίκεντρο το Αίγιο και την ιστορία του.
Θα εστιάσω ιδιαίτερα στα έργα της Μαρίας Τσάγκαρη και του Κώστα Παππά τα οποία αν και εντελώς διαφορετικά σεβάστηκαν τη θεματική της έκθεσης δίχως ωστόσο να την ερμηνεύσουν κυριολεκτικά με αποτέλεσμα να δίνουν στον θεατή μεγάλη συνειρμική ελευθερία για την κατανόησή τους.
Γράμματα σε έναν κήπο που δεν έγινε ποτέ
Η Μαρία Τσάγκαρη δημιούργησε ένα φιλμ με τίτλο «Intimate letters», μια ποιητική αλληγορία με συγκλονιστικές εικόνες από το εσωτερικό του παρακείμενου κτιρίου της πάλαι ποτέ Χαρτοποιίας Αιγίου η οποία ιδρύθηκε το 1924, έκλεισε οριστικά το 1991 και έκτοτε παρακμάζει με εντυπωσιακό τρόπο. Καθώς διαβάζουμε λοιπόν μέσα από υπότιτλους μια φορτισμένη αφήγηση για τη φανταστική βιογραφία μιας γυναίκας και το όραμά της για έναν κήπο βλέπουμε μέσα από ένα ενίοτε και ιλιγγιώδες μοντάζ τι έχει απομείνει από τη Χαρτοποιία. Τεράστια μηχανήματα και χαρτιά που σαπίζουν, σπασμένα παράθυρα πίσω από τα οποία περνούν πολύ φευγαλέα εικόνες μιας κάποιας βλάστησης που σε κάνουν να θέλεις συνέχεια να δεις έναν ολόκληρο κήπο, ίσως αυτόν τον φημισμένο κήπο που ακούς στην ιστορία αλλά δεν τον βλέπεις ποτέ. Το ίδιο συμβαίνει και το αίσθημα γεωγραφίας του χώρου. Πάνω που νιώθεις ότι θα προσανατολιστείς είσαι και πάλι χαμένος. Στο τέλος δεν είσαι σίγουρος ποια αφήγηση είναι η πιο έγκυρη. Η ιστορία του ίδιου του χώρου όπως αποτυπώνεται από τις εικόνες και τα παρατημένα του αντικείμενα ή αυτή που αφηγείται το φανταστικό πρόσωπο που επινόησε η Τσάγκαρη.
Στιγμιότυπα από το φιλμ «Intimate letters» της Μαρίας Τσάγκαρη.
Και μετά μαθαίνουμε ότι σε αυτό το μετα-αποκαλυπτικό σκηνικό από ταινία επιστημονικής φαντασίας που θυμίζει στον δικό μας κόσμο όσα έχουμε δει από χώρους που εγκαταλείφτηκαν με αιφνίδιο τρόπο (όπως το Τσέρνομπιλ ή τα Κατεχόμενα) παράγονταν κάποτε χαρτί γραφής, ευρετήρια, τετράδια, ημερολόγια, χαρτιά περιτυλίγματος, φάκελοι αλληλογραφίας. Εκεί κάποτε άνθιζε μία από τις μεγαλύτερες βιομηχανίες της Ελλάδας του 20ουαιώνα και ο μεγαλύτερος χαρτοποιητικός οργανισμός της Ανατολής τις δεκαετίες ’30-’60. Πόσο βίαιη η απόσταση που χωρίζει το όραμα από την παρακμή του, τη ζωή από τη λήθη και την πρακτικότητα των φυσικών αντικειμένων από τη λειτουργία τους ως τεκμήρια μνήμης.
Στα έργα «Inthemiddleoftheway» του Κώστα Παππά, μια σειρά από υβριδικές κατασκευές από μεταλλικά καρότσια μεταφοράς, φωτιστικά και λάμπες εκπέμπουν θερμό φως και «φωτοσυνθέτουν» τις έννοιες των μηνυμάτων που βρίσκονται χαραγμένες σε μέρος της επιφάνειάς τους ή προβάλλονται στον τοίχο. Μοιάζουν με «μηχανές», κάτι ανάμεσα σε ανθρωπόμορφα ρομπότ, εργαλεία ή διακοσμητικές εγκαταστάσεις, σε κατάσταση αναμονής για τη λειτουργία που θα τους ανατεθεί.
Γενική άποψη των έργων «In the middle of the way» του Κώστα Παππά
Είναι απολύτως ακίνητες αν και θα μπορούσαν ανά πάσα στιγμή να μετακινηθούν πάνω στις ρόδες τους και μοιάζουν να στοχάζονται βουβά, τόσο απορροφημένες στις σκέψεις τους, τόσο μόνες σε μια εποχή που έχει χρόνο μόνο για να βιάζεται και να αναζητά πάντα την πιο εξελιγμένη τεχνολογικά εκδοχή τους, ώστε όντως να υπενθυμίζουν ότι «σήμερα ζούμε σ’ ένα κόσμο που είναι πολύ φτωχός σε διαλείμματα, φτωχός σε μεσοδιαστήματα και σε ενδιάμεσους χρόνους» όπως το περιέγραψε ο νοτιοκορεάτης φιλόσοφος Byung-Chul Han και όπως πολύ πετυχημένα το μετουσίωσε τελικά σε έργο τέχνης ο Παππάς. Μια αφοπλιστικά κομψή μελέτη και παρατήρηση πάνω στην έννοια της αδράνειας και στην αποποινικοποίησή της ως μια κρίσιμή ποιότητα που έχει ανάγκη ο άνθρωπος στη σημερινή εποχή.
Γενική άποψη των έργων «In the middle of the way» του Κώστα Παππά
Σχετικά με τα Πριμαρόλια
Τα Πριμαρόλια ήταν εορταστικές εκδηλώσεις που γίνονταν τον 19οαιώνα στις αρχές του Σεπτέμβρη σε πόλεις όπως το Αίγιο, η Πάτρα, ο Πύργος, η Ζάκυνθος και η Καλαμάτα για να ξεπροβοδίσουν τα καράβια με τις σοδειές της μαύρης σταφίδας που αναχωρούσαν για τα λιμάνια της Ευρώπης. Ονομάζονταν έτσι γιατί «Πριμαρόλια» λέγονταν τα πλοία που φόρτωναν τους πρώτους καρπούς και επομένως την καλύτερη ποιότητα σταφίδας. Σήμερα, γίνεται η προσπάθεια αναβίωσης αυτού του «εθίμου» από τον Δήμο Αιγιαλείας, τη Δημοτική Κοινωφελή Επιχείρηση Αιγιαλείας και την Πριμαρόλια ΑΜΚΕ, με τη διοργάνωση μιας σειράς πολιτιστικών εκδηλώσεων. Στο πλαίσιο λοιπόν αυτής της αναβίωσης διοργανώθηκε η έκθεση σε ένα ιδιαίτερα γοητευτικό κομμάτι της «αχαϊκής ριβιέρας», στο διατηρητέο και αναπαλαιωμένο κτίριο Κανελλόπουλου-Κριτσωταλάκη το οποίο ανοίγει για πρώτη φορά με αυτή την εικαστική αφορμή. Πρόκειται για ένα καταπληκτικό κέλυφος το οποίο κουβαλάει μέρος της βιομηχανικής ιστορίας της πόλης. Χτίστηκε το 1900 ως σταφιδαποθήκη, γραφείο και κατοικία μεγάλου σταφιδέμπορου ενώ ενέπνευσε και τον σκηνοθέτη Θόδωρο Αγγελόπουλο ο οποίος έκανε εκεί ορισμένα γυρίσματα για την ταινία του ο «Μελισσοκόμος».
* «Ελα στον κήπο μου» στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Πριμαρόλια «Ταξίδι στους δρόμους της μαύρης σταφίδας», Ζωοδόχου Πηγής, παραλία Αιγίου ως τις 20/10
